Przemysł Spożywczy 8/2022

Produkcja artykułów żywnościowych w Polsce wykazuje wysoką dynamikę rozwoju. Bazę surowcową dla niej stanowią przede wszystkim produkty pochodzące z krajowego rolnictwa. Postępujące procesy internacjonalizacji polskiej gospodarki żywnościowej powodują, że stopniowo zwiększa się znaczenie surowców rolnych pochodzących z importu. Od początku członkostwa Polski w Unii Europejskiej udział produktów importowanych w łącznych zasobach surowcowych sektora żywnościowego wzrósł, w zależności od zastosowanej metody obliczeń, do ok. 33-39%. Produkty te stanowią głównie surowce sprowadzane z innych stref klimatycznych. Poszczególne branże krajowego przemysłu spożywczego stosują zróżnicowane strategie w zakresie zaopatrzenia surowcowego, co wynika z różnych uwarunkowań ich funkcjonowania, w tym także odmiennej struktury własnościowej.

SŁOWA KLUCZOWE: surowce, import, rolnictwo, produkcja żywności

W 2020 r. wartość produkcji sprzedanej przemysłu spożywczego, sprzedaż detaliczna żywności, napojów i wyrobów tytoniowych oraz spożycie w sektorze gospodarstw domowych zmniejszyły się od 1,5% do 3%. PKB Polski spadł o 2,2%, ale eksport produktów rolno-spożywczych zwiększył swoją wartość do 34,3 mld euro i był o 7% większy niż w 2019 r. W 2021 r. zaczęła rosnąć inflacja, ale realny wzrost średnich płac w gospodarce był 3 pkt% od niej wyższy. PKB w Polsce wzrósł o 5,9%, sprzedaż detaliczna żywności, sprzedaż przemysłu spożywczego oraz spożycie w gospodarstwach domowych zwiększyły się od 1,9% do o 6,1%, a eksport produktów rolno-spożywczych o 9%. W I kwartale 2022 r. nastąpił wstrząs na rynkach światowych, na skutek wybuchu wojny w Ukrainie. Drastycznie wzrosły światowe ceny surowców rolnych oraz ceny nośników energii. Przyspieszyła inflacja, która w Polsce, w czerwcu br. osiągnęła 15,5%, tj. najwyższy poziom od 25 lat. Rada Polityki Pieniężnej (RPP) od października 2021 r. rozpoczęła cykl podwyżek stóp procentowych w Polsce do 6,5% obecnie. Wysokie ceny surowców rolnych spowodują wzrost cen na poziomie przetwórstwa oraz handlu detalicznego, co przy mniejszej sile nabywczej konsumentów (spadek realnej wartości dochodów), ograniczy popyt na żywność, ale udział wydatków na żywność w wydatkach ogółem może się zwiększyć, z uwagi na jej rosnące ceny.

SŁOWA KLUCZOWE: przemysł spożywczy, żywność, napoje, wyroby tytoniowe, popyt, produkcja, zysk

Blending to metoda modyfikacji właściwości produktów tłuszczowych polegająca na łączeniu ze sobą dwóch lub większej liczby olejów/tłuszczów. Celem badań było określenie wpływu blendingu na wartość żywieniową oraz stabilność oksydacyjną wybranych olejów tłoczonych na zimno (słonecznikowego, konopnego, lniankowego i lnianego). Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że mieszanie olejów tłoczonych na zimno różniących się składem kwasów tłuszczowych powoduje modyfikację wartości odżywczej blendów – przez zwiększenie zawartości deficytowych kwasów tłuszczowych i poprawę wskaźników żywieniowych (aterogenności, trombogenności, hipocholesterolemiczny). Wykazano, że mieszanie olejów bogatych w kwasy z rodziny n-3, tj. kwasu alfa-linolenowego, podnosi wartość żywieniową blendów, jednak z równoczesnym istotnym obniżeniem ich stabilności oksydacyjnej.

SŁOWA KLUCZOWE: oleje tłoczone na zimno, mieszanie, skład kwasów tłuszczowych, stabilność oksydacyjna, wskaźniki aterogenności, trombogenności, hipocholesterolemiczny

Scharakteryzowano wpływ produkcji żywności na środowisko i zmiany klimatyczne. Przeanalizowano produkcję pasty owocowej i mrożonych warzyw. Określono zakres pomiarowy emisji. Zgromadzone dane, przy współpracy z zakładami produkcyjnymi (Zakład Doświadczalny IBPRS-PIB Zakładu Technologii i Techniki Chłodnictwa oraz Unifreeze Sp z o.o.) poddano analizie. W oparciu o technologie produkcji, przeanalizowano bilans masowy składników w nich wykorzystanych. Opracowano metodę liczenia śladu węglowego i wyznaczono jego wartość dla całkowitej produkcji zakładów, w oparciu o emisję bezpośrednią i pośrednią (globalna wartość CF wyliczona dla zakładu). Wykonano jej rozdział pomiędzy poszczególne produkty, proporcjonalnie do wielkości produkcji. Wyliczona wielkość wskaźnika CF dla produkcji pasty truskawkowej wynosiła 2,47 kg CO₂/kg produktu. Ślad węglowy produkcji warzyw mrożonych w zakładzie Unifreeze wynosił od ok. 0,42 do 1,09 kg CO₂/kg produktu.

SŁOWA KLUCZOWE: ślad węglowy, żywność mrożona, emisja gazów cieplarnianych

Czekolada to najczęściej spożywany wyrób cukierniczy, ceniony za swój niepowtarzalny smak, a także za korzystny, prozdrowotny wpływ na organizm człowieka. Zwiększenie walorów zdrowotnych czekolady poprzez zastąpienie sacharozy miodem w proszku było przedmiotem niniejszych badań. Przygotowano pięć wariantów mas czekoladowych, w których sacharoza została częściowo lub całkowicie zastąpiona proszkiem miodowo-mlecznym. Masy czekoladowe poddano ocenie organoleptycznej pod względem dziewięciu wyróżników, stosując skalę pięciopunktową. Modyfikacja składu surowcowego w kierunku ograniczenia lub wyeliminowania sacharozy ze składu czekolad i zastąpienia jej miodem w proszku wydaje się być obiecująca. Najwyższą ogólną ocenę uzyskały masy, w których sacharoza została całkowicie zastąpiona proszkiem miodowo-mlecznym. Wyniki wskazują na potrzebę dalszych badań w kierunku modyfikacji receptury.

SŁOWA KLUCZOWE: czekolada, miód suszony, masa mleczna, ocena organoleptyczna

Przewiduje się, że do 2050 r. populacja ludzka na świecie osiągnie 9 miliardów. Według szacunków WHO nawet 870 milionów ludzi może w tym czasie cierpieć z powodu niedożywienia wynikającego z braku żywności. Uwzględniając wpływ hodowli zwierząt na środowisko, w tym użytkowanie gruntów, emisję gazów cieplarnianych i zanieczyszczenie wody, zwiększenie produkcji nie jest zrównoważonym rozwiązaniem w przypadku zapotrzebowania na białko. Apeluje się aktualnie by poszukiwać alternatywnych źródeł białka, takich jak owady, oraz przekształcać praktyki hodowlane oparte na zwierzętach rzeźnych na hodowlę owadów jadalnych. Owady można spożywać na wszystkie możliwe sposoby: smażone, pieczone, gotowane czy mielone. Obecnie dostępne na rynku są m.in. makaron, mąka, chrupiące przekąski czy pieczywo. Pomimo wielu zalet wynikających z wykorzystania owadów jako źródła białka i tłuszczu konieczne jest przeanalizowanie ryzyka wystąpienia niepożądanych reakcji pokarmowych, w tym reakcji alergicznych. Co więcej, owady mogą być skażone czynnikami antropogenicznymi podczas hodowli, pakowania lub przygotowywania do spożycia, jednak stwierdzane w badaniach ilości nie powinny stanowić zagrożenia dla zdrowia człowieka.

SŁOWA KLUCZOWE: owady, białko, żywność

Polskie przetwórstwo ryb utrzymało dynamikę wzrostu zwiększając wolumen produkcji wyrobów rybnych. Podaż ryb i przetworów rybnych na rynku krajowym przekroczyła 0,5 mln ton. Mimo wzrostu spożycia ryb i produktów rybnych (13,33 kg/osobę/rocznie) wciąż pokutuje błędne przekonanie, że ryby morskie, szczególnie bałtyckie mogą zagrażać zdrowiu konsumentów. Analiza dostępnych danych przeczy tej tezie, wskazując na fakt, że ryby poławiane przez polskich rybaków spełniają niezwykle rygorystyczne normy zarówno krajowe jak i wspólnotowe.

SŁOWA KLUCZOWE: rybołówstwo, przetwórstwo ryb, spożycie ryb, bezpieczeństwo zdrowotne, toksykologia

Rak piersi jest główną przyczyną zgonów kobiet na świecie, a rocznie diagnozuje się ponad 2 mln zachorowań. W Polsce w 2020 r. stwierdzono 24 644 nowych przypadków i 8 805 zgonów. W niektórych publikacjach podano, że produkty mleczne mogą ograniczać zachorowania na raka piersi, natomiast w innych stwierdzono odwrotną zależność lub brak związku pomiędzy spożyciem produktów mlecznych a chorobami. Interesujące są także wyniki badań wpływu częstego spożycia warzyw kapustowatych lub ich przetworów, przeprowadzone w grupie emigrantek z Polski do USA. Wykazano i potwierdzono statystycznie istotny wpływ wysokiego spożycia przez młode kobiety surowej, krótko gotowanej oraz kiszonej kapusty na zmniejszenie ryzyka raka piersi, wyniki były także spójne na wszystkich poziomach spożycia w wieku dorosłym.

SŁOWA KLUCZOWE: rak piersi, dieta w prewencji, produkty mleczne, warzywa kapustowate, kapusta gotowana i kiszona

Zrównoważony rozwój to nie tylko kwestia środowiskowa, ale kompleksowe podejście firmy (wspólnie z jej klientami) do lepszego sposobu prowadzenia działalności i rozwoju. Kluczowymi czynnikami w zrównoważonej produkcji opakowań jest możliwość ich ponownego użycia i recyklingu oraz wykorzystywanie do produkcji materiałów odnawialnych i biosurowców. Opisano rolę opakowań do żywności w Gospodarce Obiegu Zamkniętego (GOZ) oraz w zrównoważonym rozwoju. Zaprezentowano najważniejsze zasady ekoprojektowania opakowań w celu ograniczenia powstawania odpadów oraz zwiększenia przydatności do recyklingu. Dążenie do zamkniętego obiegu surowców i odpowiedzialnego wykorzystywania materiałów opakowaniowych, w aspekcie zapobiegania dalszemu zanieczyszczeniu środowiska i zmniejszania ich śladu węglowego staje się istotnym czynnikiem przewagi konkurencyjnej w przemyśle opakowaniowym.

SŁOWA KLUCZOWE: zrównoważony rozwój, tworzywa sztuczne, opakowania, ekologia, biomateriały, PCR

Magazynowanie to element łańcucha dostaw mocno narażony na oddziaływanie szkodników. Osiągnięcie stanu całkowitego bezpieczeństwa w praktyce jest trudnym zadaniem, niemniej należy zrobić wszystko, by ograniczyć ryzyko do minimum. Podstawa to dobry stan sanitarny i techniczny obiektów spożywczych oraz ciągły i dokładny monitoring szkodników. Brak odpowiedniego zabezpieczenia pest control i sprawnego podjęcia działań zwalczających w przypadku pojawienia się szkodników może narazić firmę na ogromne straty, nie tylko finansowe.