Spis treści 12/2019; tom 73

GOSPODARKA

  • 4 Rola innowacji w transformacji systemów żywnościowych – Renata Grochowska (DOI 12.15199/65.2019.9.1)
    • Systemy żywnościowe charakteryzują się stopniowym wprowadzaniem innowacji (incremental innovations) polegających na stałym doskonaleniu produktu lub procesu, które nie różnią się zdecydowanie od dobrze znanych rozwiązań w danym sektorze. Naśladownictwo (adaptacja) różnorodnych rodzajów innowacji może okazać się jednak niewystarczające w przyszłości. Skuteczniejszą strategią byłoby włączenie się w procesy generowania innowacji, które są efektywniejsze w warunkach rosnącej zmienności otoczenia. Znaczącą pomocą w tym zakresie może być przejście z liniowego na wielosieciowy model funkcjonowania systemów żywnościowych. W artykule przedstawiono zróżnicowanie innowacyjności systemów żywnościowych obecnie oraz potencjalne zmiany na bazie scenariuszy w przyszłości, a także wybrane rozwiązania innowacyjne postrzegane jako wiodące w transformacji systemów żywnościowych  w nadchodzących latach.
      SŁOWA KLUCZOWE: innowacje, systemy żywnościowe
      PDF artykułu odpłatnie dostępny na stronie: http://www.sigma-not.pl/zeszyt-6084-przemysl-spozywczy-2019-12.html
  • 9 Certyfikowany olej palmowy w roku 2019 – Krzysztof Krygier, Anna Florowska
    • Olej palmowy jest najczęściej spożywanym tłuszczem na świecie. Poza bardzo szerokim wykorzystaniem w przemyśle spożywczym, stosowany jest równie często w przemyśle chemicznym, paszowym, kosmetycznym czy do produkcji biopaliw (biodiesel). To powszechne wykorzystywanie oleju palmowego wynika przede wszystkim z jego bardzo dużej wydajności przy pozyskiwaniu oleju z owoców palmy oleistej  z 1 ha, a w związku z tym niskiej ceny oraz jego wyjątkowych właściwości. Jego podstawową zaletą jest możliwość zastąpienia tłuszczów utwardzonych  z izomerami trans naturalnym olejem roślinnym. Pomimo tego olej palmowy jest często krytykowany, głównie z powodu niszczenia środowiska w wyniku wypalania lasów tropikalnych pod plantacje palmy. Jednak ta sytuacja zmienia się w ostatnich latach, m.in. dzięki certyfikowaniu oleju RSPO.
      SŁOWA KLUCZOWE: olej palmowy, certyfikacja, 3 MCPD
      PDF artykułu odpłatnie dostępny na stronie: http://www.sigma-not.pl/zeszyt-6084-przemysl-spozywczy-2019-12.html

PRAWO

  • 15 Aktualne zagadnienia dotyczące substancji dodatkowych do żywności w Unii Europejskiej – Joanna Gajda-Wyrębek, Jolanta Jarecka, Marta Dmitruk (DOI 12.15199/65.2019.9.2)
    • Trwająca obecnie w Unii Europejskiej ponowna ocena bezpieczeństwa substancji  dodatkowych w wielu przypadkach skutkuje zmianami  w unijnych przepisach  o dodatkach do żywności.  W artykule omówiono zmiany ustawodawstwa  dotyczące dwóch barwników – annato E 160 b oraz dwutlenku tytanu E 171. Ponadto przedstawiono zagadnienia związane z interpretacją zapisów rozporządzenia  w sprawie dodatków do żywności  w odniesieniu do suplementów diety. Poruszono również kwestię zastosowania ekstraktów roślinnych zawierających substancje (np. azotyny), które mogą pełnić funkcje technologiczne w końcowym produkcie spożywczym.
      SŁOWA KLUCZOWE: dodatki do żywności, suplementy diety, ekstrakty warzywne
      PDF artykułu odpłatnie dostępny na stronie: http://www.sigma-not.pl/zeszyt-6084-przemysl-spozywczy-2019-12.html
  • 20 Nowe wymogi prawne dotyczące zawartości GMO w paszach i żywności a możliwości analityki – Lech Michalczuk, Andrzej Babuchowski (DOI 12.15199/65.2019.9.3)
    • Zapisy Ustawy o oznakowaniu produktów wytworzonych bez wykorzystania organizmów genetycznie zmodyfikowanych znacznie obniżają dopuszczalny ich poziom. Powoduje to komplikacje zarówno techniczne, jak i administracyjne w ich oznaczaniu. Zastosowana wartość progowa 0,1% stanowi próg wykrywalności dotychczas stosowanych metod. Ponadto  w stosowanych metodykach  analitycznych dopuszcza się odchylenie standardowe średniej ±25%, jednak faktycznie  w badaniach międzylaboratoryjnych często wynosiło ono ponad 60%. Zatem wyniki uzyskane  w różnych laboratoriach w oparciu o te same metodyki zatwierdzone przez Laboratorium Referencyjne UE (LRUE) mogą różnić się nawet o kilkadziesiąt procent, co może być przedmiotem sporów prawnych. Dodatkowym źródłem błędu przy oznaczaniu GMO może być heterozygotyczność nasion roślin transgenicznych względem transgenu i wynikająca z tego różna liczba kopii genomu występująca  w różnych częściach ziarna  i pochodzących z nich produktach spożywczych oraz paszach. Jeszcze większych problemów nastręcza wykrywanie modyfikacji genetycznych wprowadzonych do genomów roślin uprawnych poprzez ukierunkowaną mutagenezę, które zgodnie z orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości UE są również uważane za GMO, lecz dla których nie ma jeszcze zwalidowanych  i zatwierdzonych przez LRUE metod ich wykrywania.
      SŁOWA KLUCZOWE: GMO, transformacja genetyczna, ukierunkowana mutageneza, granica wykrywalności i oznaczalności
      PDF artykułu odpłatnie dostępny na stronie: http://www.sigma-not.pl/zeszyt-6084-przemysl-spozywczy-2019-12.html

TECHNIKA-TECHNOLOGIA

  • 26 Wybrane enzymy pochodzenia mikrobiologicznego stosowane w przemyśle spożywczym – Monika Pytka, Piotr Janas, Monika Kordowska-Wiater (DOI 12.15199/65.2019.9.4)
    • W nowoczesnej produkcji żywności występuje duże zapotrzebowanie na białka enzymatyczne. Ich stosowanie ma na celu zwiększenie wydajności i efektywności ekonomicznej produkcji tradycyjnej oraz pozwala otrzymać nowe produkty o ciekawych właściwościach funkcjonalnych i sensorycznych. Enzymy występują powszechnie w środowisku naturalnym, gdzie są syntetyzowane przez różnorodne organizmy. Są niezbędnymi katalizatorami wszystkich przemian biochemicznych zachodzących w przyrodzie. Cechuje je wysoka specyficzność i selektywność substratowa, co gwarantuje wysoką jakość produktu. W branżach przemysłu spożywczego takich jak np.: gorzelnictwo, piwowarstwo, piekarnictwo, przemysł owocowo-warzywny, szczególnie potrzebne są enzymy hydrolizujące tanie surowce skrobiowe, celulozowe oraz pektyny i β-glukany. Produkcja biotechnologiczna, która gwarantuje szybką, tanią i bardzo wydajną biosyntezę enzymów, może zaspokoić zwiększone zapotrzebowanie na te preparaty.
      SŁOWA KLUCZOWE: enzymy spożywcze, amylazy, ksylanazy, celulazy, pektynazy, ß-glukanazy
      PDF artykułu odpłatnie dostępny na stronie: http://www.sigma-not.pl/zeszyt-6084-przemysl-spozywczy-2019-12.html

ŻYWNOŚĆ-ŻYWIENIE

  • 31 Świadomość konsumentów dotycząca zdrowego odżywiania – Magdalena Siuba-Strzelińska (DOI 12.15199/65.2019.9.5)
    • Zdrowe żywienie jest nieodłącznym elementem prewencji i leczenia chorób dietozależnych. Świadomość konsumentów dotycząca znaczenia zdrowego stylu życia dla zachowania zdrowia deklarowana w badaniach wydaje się wysoka, jednak nie przekłada się ona na wdrażanie prozdrowotnych zachowań w codziennym życiu. W artykule zestawiono opinie konsumentów dotyczące deklarowanego sposobu żywienia z rzeczywistą realizacją zaleceń i sytuacją zdrowotną w Polsce i na świecie. Wskazano również źródła wiedzy o żywieniu, z których najczęściej korzystają Polacy oraz podjęto próbę przeanalizowania czynników odpowiedzialnych za wybór produktów spożywczych na rynku żywności z uwzględnieniem postrzegania przez konsumentów czynników związanych z bezpieczeństwem żywności
      SŁOWA KLUCZOWE: dieta, zachowania konsumentów, bezpieczeństwo żywności
      PDF artykułu odpłatnie dostępny na stronie: http://www.sigma-not.pl/zeszyt-6084-przemysl-spozywczy-2019-12.html
  • 34 Soki owocowe jako źródło składników bioaktywnych – Zuzanna Walczak, Stanisław Kalisz (DOI 12.15199/65.2019.9.6)
    • Celem artykułu było przeanalizowanie zasobności przykładowych soków owocowych w związki biologicznie aktywne, takie jak związki fenolowe i kwas askorbinowy. W artykule przedstawiono zagadnienie produkcji soków oraz ich podział na różne rodzaje, charakterystykę i występowanie związków biologicznie aktywnych, a także ich straty w wyniku procesów technologicznych. Przeanalizowano również trendy panujące na rynku soków owocowych. Na podstawie dostępnej literatury stwierdzono, iż soki, zwłaszcza bezpośrednie (NFC), są dobrym źródłem związków biologicznie aktywnych. Potwierdzono, że należy włączać je do diety w celu zwiększenia spożycia substancji prozdrowotnych. Soki mogą stanowić jedną z codziennych porcji owoców i warzyw.
      SŁOWA KLUCZOWE: soki owocowe, soki mieszane, NFC, związki bioaktywne, polifenole
      PDF artykułu odpłatnie dostępny na stronie: http://www.sigma-not.pl/zeszyt-6084-przemysl-spozywczy-2019-12.html
  • 40 Znaczenie nutraceutyków w leczeniu dyslipidemii jako element profilaktyki chorób układu krążenia – Beata Bondyra-Wiśniewska, Izabela Przybysz, Agnieszka Jarosz (DOI 12.15199/65.2019.9.7)
    • Choroby układu krążenia (ChUK) stanowią poważny problem cywilizacyjny. Od wielu lat są główną przyczyną przedwczesnych zgonów na świecie,  a dyslipidemia jest najczęściej występującym modyfikowalnym czynnikiem ryzyka sercowo-naczyniowego. Celem profilaktyki i leczenia ChUK jest skupienie działań na normalizacji wartości lipidów i lipoprotein we krwi. Przedstawiono dowody działania wybranych nutraceutyków, takich jak β-glukan, sterole i stanole roślinne, wielonienasycone kwasy tłuszczowe n-3, polifenole oraz czerwony ryż drożdżowy, ukierunkowanych na prewencję i leczenie chorób sercowo-naczyniowych, przez wpływ na wartości parametrów profilu lipidowego. Dostępne dane naukowe potwierdzają skuteczność działania nutraceutyków, a ich stosowanie, wraz z odpowiednio skomponowaną dietą, stanowi istotny element profilaktyki i leczenia chorób układu krążenia.
      SŁOWA KLUCZOWE: nutraceutyki, choroby układu krążenia, dyslipidemia, działanie prozdrowotne
      PDF artykułu odpłatnie dostępny na stronie: http://www.sigma-not.pl/zeszyt-6084-przemysl-spozywczy-2019-12.html
      LITERATURA:

      1. Abumweis S.S., R. Barake, P.L. Jones. 2008. „Plant sterols/stanols as cholesterol lowering agents: a meta-analysis of randomized controlled trials”. Food & Nutrition Research 52 : 10.3402/fnr.v52i0.1811.
      2. Athyros V.G., A.I. Kakafika, A.A. Papageorgiou, K. Tziomalos, A. Peletidou, C. Vosikis, A. Karagiannis, D.P. Mikhailidis. 2009. „Effect of a plant stanol ester-containing spread, placebo spread, or Mediterranean diet on estimated cardiovascular risk and lipid, inflammatory and haemostatic factors”. Nutrition, Metabolism and Cardiovascular Diseases 21 (3) : 213-221.
      3. Banach M., P. Jankowski, J. Jóźwiak, B. Cybulska, A. Windak, T. Guzik, A. Mamcarz, M. Broncel, T. Tomasik. 2016. „Wytyczne PTL/KLRwP/PTK postępowania w zaburzeniach lipidowych dla lekarzy rodzinnych 2016”. Lekarz POZ 4 : 251-300.
      4. Barbagallo C.M., A.B. Cefalù, D. Noto, M.R. Averna. 2015. „Role of nutraceuticals in hypolipidemic therapy”. Frontiers in Cardiovascular Medicine 2 : 22.
      5. Barylski M., K.J. Filipiak, B. Okopień, F.M. Szymański, B. Wożakowska-Kapłon, A. Mamcarz. 2018. „Stanowisko grupy ekspertów wsparte przez Sekcję Farmakoterapii Sercowo-Naczyniowej Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego dotyczące miejsca standaryzowanej kompozycji polifenoli z bergamoty w terapii dyslipidemii oraz jej innego potencjalnego zastosowania w praktyce klinicznej”. Folia Cardiologica 13 (3) : 222-235.
      6. Catapano A.L., I. Graham, G. De Backer, O. Wiklund, M.J. Chapman, H. Drexel, A.W. Hoes, C.S. Jennings, U. Landmesser, T.R. Pedersen, Ž. Reiner, G. Riccardi, M.R. Taskinen, L. Tokgozoglu, W.M.M. Verschuren, C. Vlachopoulos, D.A. Wood, J.L. Zamorano. 2016. „Wytyczne ESC/EAS dotyczące leczenia zaburzeń lipidowych w 2016 roku”. Kardiologia Polska 74 (11) : 1234-1318.
      7. Chiesa G., M. Busnelli, S. Manzini, C. Parolini. 2016. „Nutraceuticals and bioactive components from fish for dyslipidemia and cardiovascular risk reduction”. Marine Drugs 14 (6) : 113.
      8. Cierniak-Piotrowska M., G. Marciniak, J. Stańczak. 2015. „Statystyka zgonów i umieralności z powodu chorób układu krążenia”. W Zachorowalność i umieralność na choroby układu krążenia a sytuacja demograficzna Polski, 46-80. Warszawa: Rządowa Rada Ludnościowa.
      9. de Groot A., R. Luyken, N.A. Pikaar. 1963. „Cholesterol-lowering effect of rolled oats”. Lancet 2 : 303-304.
      10. Devaraj S., I. Jialal, S. Vega-Lopez. 2004. „Plant sterol-fortified orange juice effectively lowers cholesterol levels in mildly hypercholesterolemic healthy individuals”. Arteriosclerosis, Thrombosis, and Vascular Biology 24 (3) : 8-25.
      11. Dutkowska A., D. Rachoń. 2015. „Rola kwasów tłuszczowych n-3 oraz n-6 w prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego”. Choroby Serca i Naczyń 12 (3): 154-159.
      12. EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA). 2011. „Scientific opinion on the substantiation of health claims related to monacolin K from red yeast rice and maintenance of normal blood LDL-cholesterol concentrations (ID 1648, 1700) pursuant to Article 13(1) of Regulation (EC) No 1924/2006”. EFSA Journal 9 : 2304.
      13. European Commission. 2011. „Commission Regulation (EU) No 1160/2011 of 14 November 2011 on the authorisation and refusal of authorisation of certain health claims made on foods and referring to the reduction of disease risk”. https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2011:296:0026:0028:EN:PDF [dostęp: 14.11.2019].
      14. Food and Drug Administration. 1997. Food labeling: health claims; oats and coronary heart disease. Federal Register 62 (15) : 3584-3601.
      15. Gerards Maaike C., J. Terlou Ruben, H. Yu, C.H.W. Koks, V.E.A. Gerdes. 2015. „Traditional Chinese lipid-lowering agent red yeast rice results in significant LDL reduction but safety is uncertain – a systematic review and meta-analysis”. Atherosclerosis 240 : 415-423.
      16. Graham I., D. Atar, K. Borch-Johnsen, G. Boysen, G. Burell, R. Cifkova, J. Dallongeville, G. De Backer, S. Ebrahim, B. Gjelsvik, C. Herrmann-Lingen, A. Hoes, S. Humphries, M. Knapton, J. Perk, S.G. Priori, K. Pyorala, Z. Reiner, L. Ruilope, S. Sans-Menendez, W. Scholte Op Reimer, P. Weissberg, D. Wood, J. Yarnell, J.L. Zamorano. 2008. Europejskie wytyczne dotyczące prewencji chorób sercowo-naczyniowych w praktyce klinicznej – wersja skrócona. Kardiologia Polska 66 (Suppl 1) : S1-S48.
      17. Ho H.V., J.L. Sievenpiper, A. Zurbau, S. Blanco Mejia, E. Jovanovski, F. Au-Yeung, A.L. Jenkins, V. Vuksan. 2016. „The effect of oat β-glucan on LDL-cholesterol, non-HDL-cholesterol and apoB for CVD risk reduction: a systematic review and meta-analysis of randomised-controlled trials”. British Journal of Nutrition 116 (8) : 1369-1382.
      18. Hollænder P., A.B. Ross, M. Kristensen. 2015. „Whole-grain and blood lipid changes in apparently healthy adults: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled studies”. The American Journal of Clinical Nutrition 102 (3) : 556-572.
      19. Jankowski P. 2017. „Zasady profilaktyki chorób układu krążenia w 2018 roku”. Kardiologia Inwazyjna 12 (6): 42-48.
      20. Johnston T., T. Korolenko, M. Pirro, A. Sahebkar. 2017. „Preventing cardiovascular heart disease: Promising nutraceutical and non-nutraceutical treatments for cholesterol management”. Pharmacological Research 120 : 219-225.
      21. Joyce S.A., A. Kamil, L. Fleige, C.G. Gahan. 2019. „The cholesterol-lowering effect of oats and oat beta glucan: modes of action and potential role of bile acids and the microbiome”. Frontiers in Nutrition 6 : 171-115.
      22. Kopeć A., E. Nowacka, E. Piątkowska, T. Leszczyńska. 2011. „Charakterystyka i prozdrowotne właściwości steroli roślinnych”. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość 3 (76) : 5-14.
      23. Kostecka M., T. Czarnecki, P. Szot, 2017. „Nutraceutyki szansa dla zdrowia współczesnych konsumentów”. Przemysł Spożywczy 71 : 36-40.
      24. Kozłowska-Wojciechowska M., B. Cybulska, K. Narkiewicz, G. Opolski, A. Tykarski. 2010. „Stanole roślinne – niedoceniany element diety w profilaktyce i terapii chorób układu krążenia na tle miażdżycy”. Nadciśnienie Tętnicze 14 (4) : 344-353.
      25. Kris-Etherton P.M., W.S. Harris, L.J. Appel. 2003. „Fish consumption, fish oil, omega-3 fatty acids, and cardiovascular disease”. Arteriosclerosis, Thrombosis, and Vascular Biology 23 : e20-30.
      26. Kuropka I. 2018. „Umieralność i trwanie życia w Polsce i wybranych krajach europejskich”. W Sytuacja demograficzna Polski. Raport 2017-2018, 130-153. Warszawa: Rządowa Rada Ludnościowa.
      27. Lamiquiz-Moneo I., J. Giné-González, S. Alisente, A.M. Bea, S. Pérez-Calahorraa, V. Marco-Benedí, L. Baila-Rueda, E. Jarauta, A. Cenarro, F. Civeira, R. Mateo-Gallego. 2019. „Effect of bergamot on lipid profile in humans: a systematic review”. Critical Reviews in Food Science and Nutrition.
      28. Li Y., L. Jiang, Z. Jia, W. Xin, S. Yang, Q. Yang, L. Wang. 2014. „A meta-analysis of red yeast rice: an effective and relatively safe alternative approach for dyslipidemia”. PLoS One 9(6) : e98611.
      29. Lin X., I. Zhang, A. Li, J.E. Manson, H.D. Sesso, L. Wang, S. Liu. 2016. „Cocoa flavanol intake and biomarkers for cardiometabolic health: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials”. Journal Nutrition 146 : 2325-2333.
      30. Liu J., S. Liu, H. Zhou, T. Hanson, L. Yang, Z. Chen, M. Zhou. 2016. „Association of green tea consumption with mortality from all-cause, cardiovascular disease and cancer in a Chinese cohort of 165,000 adult men. European Journal of Epidemiology 31 (9) : 853-865.
      31. Lu Z., W. Kou, B. Du, Y. Wu, S. Zhao, O.A. Brusco, J.M. Morgan, D.M. Capuzzi, Chinese Coronary Secondary Prevention Study Group, S. Li. 2008. „Effect of Xuezhikang, an extract from red yeast Chinese rice, on coronary events in a Chinese population with previous myocardial infarction”. American Journal of Cardiology 101 : 1689-1693.
      32. Makała H. 2018. „Żywność funkcjonalna i jej znaczenie na współczesnym rynku”. Przemysł Spożywczy 72 (1): 18-22.
      33. Malec M. 2019. „Monakolina K – naturalna statyna”. Farmacja Polska 75 (7) : 365-368.
      34. Mendonça R.D., N.C. Carvalho, J.M. Martin-Moreno, A.M. Pimenta, A.C.S. Lopes, A. Gea, M.A. Martinez-Gonzalez, M. Bes-Rastrollo. 2019. „Total polyphenol intake, polyphenol subtypes and incidence of cardiovascular disease: The SUN cohort study”. Nutrition, Metabolism & Cardiovascular Diseases 29 (1) : 69-78.
      35. Miettinen T.A., H. Gylling. 2008. „Vascular effects of diets, especially plant sterol ester consumption”. Journal of the American College of Cardiology 51 (16) : 1562-1563.
      36. O’Donnell M.J., S.L. Chin, S. Rangarajan, D. Xavier, L. Liu, H. Zhang, P. Rao-Melacini, X. Zhang, P. Pais, S. Agapay, P. Lopez-Jaramillo, A. Damasceno, P. Langhorne, M.J. McQueen, A. Rosengren, M. Dehghan, G.J. Hankey, A.L. Dans, A. Elsayed, A. Avezum, C. Mondo, H.C. Diener, D. Ryglewicz, A. Czlonkowska, N. Pogosova, C. Weimar, R. Iqbal, R. Diaz, K. Yusoff , A. Yusufali, A. Oguz, X. Wang, E. Penaherrera, F. Lanas, O.S. Ogah, A. Ogunniyi, H.K. Iversen, G. Malaga, Z. Rumboldt, S. Oveisgharan, F. Al Hussain, D. Magazi, Y. Nilanont, J. Ferguson, G. Pare, S. Yusuf. 2016. „Global and regional effects of potentially modifiable risk factors associated with acute stroke in 32 countries (INTERSTROKE): a case-control study”. Lancet 388 (10046) : 761-775.
      37. Olędzka R. 2007. „Nutraceutyki, żywność funkcjonalna – rola i bezpieczeństwo stosowania”. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 40 (1) : 1-8.
      38. Onakpoya I., E. Spencer, C. Heneghan, M. Thompson. 2014. „The effect of green tea on blood pressure and lipid profile: a systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials”. Nutrition, Metabolism and Cardiovascular Diseases 24 (8) : 823-836.
      39. O’Neill F.H., T.A. Sanders, G.R. Thompson. 2005. „Comparison of efficacy on plant stanol ester and sterol ester: short term and long term studies”. American Journal of Cardiology 96 (1A) : 29D-36D.
      40. Ostlund R.E. 2002. „Phytosterols in human nutrition”. Annual Review of Nutrition 22 : 533-549.
      41. Othman R.A., M.H. Moghadasian, P.J. Jones. 2011. „Cholesterol-lowering effects of oat β-glucan”. Nutrition Reviews 69 (6) : 299-309.
      42. Pang J., Z. Zhang, T. Zheng, B.A. Bassig, C. Mao, X. Liu, Y. Zhu, K. Shi, J. Ge, Y. Yang, D. Huang, M. Bai, Y. Peng. 2016. „Green tea consumption and risk of cardiovascular and ischemic related diseases: a meta-analysis”. International Journal of Cardiology 202 : 967-974.
      43. Perczyńska A., K. Marciniak-Łukasiak, A. Żbikowska. 2017. „Rola β-glukanu w przeciwdziałaniu chorobom cywilizacyjnym”. Kosmos 66 (3): 379-388.
      44. Polagruto J.A., J.F. Wang-Polagruto, M.M. Braun, L. Lee, C. Kwik-Uribe, C.L. Keen. 2006. „Cocoa flavonol-enriched snack bars containing phytosterols effectively lower total and low-density lipoproteins cholesterol levels”. Journal of the American Dietetic Association 106 : 1804-1813.
      45. Rideout T.C., Y. Chan, S.V. Harding, P.J. Jones. 2009. „Low and moderate-fat plant sterols fortified soymilk in modulation of plasma lipids and cholesterol kinetics in subjects with normal to high cholesterol concentrations: report on two randomized crossover studies”. Lipids in Health and Disease 8 : 45-51.
      46. Saluk-Juszczak J. 2010. „Antocyjany jako składnik żywności funkcjonalnej stosowanej w profilaktyce chorób układu krążenia”. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 64 : 451-458.
      47. Saluk-Juszczak J., J. Kołodziejczyk, K. Babicz, K. Królewska. 2010. „Żywność funkcjonalna – rola nutraceutyków w profilaktyce chorób układu krążenia”. Kosmos 3 (4) : 527-538.
      48. Sansone R., A. Rodriguez-Mateos, J. Heuel1, D. Falk, D. Schuler, R. Wagstaff, G.G.C. Kuhnle, J.P.E. Spencer, H. Schroeter, M.W. Merx, M. Kelm, C. Heiss. 2015. „Cocoa flavanol intake improves endothelial function and Framingham Risk Score in healthy men and women: a randomised, controlled, double-masked trial: the Flaviola Health Study”. British Journal of Nutrition 114 : 1246-1255.
      49. Sofi F., R. Abbate, G.F. Gensini, A. Casini. 2010. „Accruing evidence on benefits of adherence to the Mediterranean diet on health: an updated systematic review and meta-analysis”. The American Journal of Clinical Nutrition 92 : 1189-1196.
      50. Sosnowska B., P. Penson, M. Banach. 2017. „The role of nutraceuticals in the prevention of cardiovascular disease”. Cardiovascular Diagnosis and Therapy 7 (Suppl 1) : S21-S31.
      51. Szymański F.M., M. Barylski, B. Cybulska, B. Wożakowska-Kapłon, Z. Krasiński, A. Mamcarz, K. Widecka, A.E. Płatek, D. Dudek, A. Mickiewicz, A. Kobayashi, G. Dzida, S. Grajek, M. Wełnicki, T. Zubilewicz, M. Ufnal, D. Hering, K. Mizia-Stec, J.D. Kasprzak, M. Koziński, J. Imiela, K. Narkiewicz, I. Gorczyca, M. Postuła, M.J. Jaguszewski, K.J. Filipiak. 2018. „Rekomendacje dotyczące leczenia dyslipidemii w Polsce – III Deklaracja Sopocka. Interdyscyplinarne stanowisko grupy ekspertów wsparte przez Sekcję Farmakoterapii Sercowo-Naczyniowej Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego”. Choroby Serca i Naczyń 15 (4) : 199-210.
      52. Tokede O.A., J.M. Gaziano, L. Djousse. 2011. „Effects of cocoa products/dark chocolate on serum lipids: a meta-analysis”. European Journal of Clinical Nutrition 65 : 879-886.
      53. Trziszka T., H. Różański. 2015. „Żywność funkcjonalna i nutraceutyk w profilaktyce chorób cywilizacyjnych”. Herbalism 1 (1) : 9-19.
      54. Wang X., Y.Y. Ouyang, J. Liu, G. Zhao. 2014. „Flavonoid intake and risk of CVD: a systematic review and meta-analysis of prospective cohort studies”. British Journal of Nutrition 111 : 1-11.
      55. Waszkiewicz-Robak B., F. Świderski. 2009. „Nutraceutyki – dodatki prozdrowotne i bioaktywne składniki żywności”. Przemysł Spożywczy 63 (9) : 38-42.
      56. Wełnicki M., J. Szeligowska, A. Mamcarz. 2014. „Zastosowanie steroli roślinnych w prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego. Mit czy realna możliwość potencjalizacji efektów klasycznych leków hipolipemizujących?” Choroby Serca i Naczyń 11 (4) : 225-229.
      57. Whelan J., C. Rust. 2006. „Innovative dietary sources of n-3 fatty acids”. Annual Review of Nutrition 26 : 75-103.
      58. Whitehead A., E.J. Beck, T. Susan, T. Wolever. 2014. „Cholesterol-lowering effects of oat b-glucan: a meta-analysis of randomized controlled trials”. The American Journal of Clinical Nutrition 100 : 1413-1421.
      59. Widmer R.J., A.J. Flammer, L.O. Lerman, A. Lerman. 2015. „The Mediterranean Diet, its components, and cardiovascular disease”. The American Journal of Medicine 128 (3) : 229-238.
      60. Wilkins E., L. Wilson, K. Wickramasinghe, P. Bhatnagar, J. Leal, R. Luengo-Fernandez, R. Burns, M. Rayner, N. Townsend. 2017. „European cardiovascular disease statistics 2017”. Bruksela: European Heart Network.
      61. Włodarek D. 2005. „Stanole – znaczenie w leczeniu hipercholesterolemii”. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 1 (2) : 31-34.
      62. Wojtyniak B., P. Goryński. 2016. „Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania”. Warszawa, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny.
      63. World Health Organization (WHO). „Cardiovascular diseases (CVDs). Key facts”. https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/cardiovascular-diseases-(cvds) [dostęp: 04.11.2019].
      64. Wożakowska-Kapłon B., K.J. Filipiak, A. Mamcarz, M. Barylski, B. Cybulska, R. Dąbrowski, J. Drożdż, D. Dudek, G. Dzida, E. Franek, J. Górny, S. Grajek, M. Haberka, J. Imiela, P. Jankowski, J.D. Kasprzak, M. Koziński, D. Kozłowski, K. Mizia-Stec, K. Narkiewicz, J. Siebert, W. Sinkiewicz, A. Tykarski, K. Widecka, T. Zdrojewski. 2014. „Aktualne problemy terapii dyslipidemii w Polsce – II Deklaracja Sopocka. Stanowisko grupy ekspertów wsparte przez Sekcję Farmakoterapii Sercowo-Naczyniowej Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego”. Kardiologia Polska 72 (9) : 847-853.
      65. Wożakowska-Kapłon B., P. Salwa. 2016. „Monakolina – pomost między prozdrowotną modyfikacją diety a farmakoterapią hipercholesterolemii”. Folia Cardiologica 11 (4) : 318-326.
      66. Yuan F., H. Dong, K. Fang, J. Gong, F. Lu. 2018. „Effects of green tea on lipid metabolism in overweight or obese people: a meta‐analysis of randomized controlled trials”. Molecular Nutrition & Food Research 62 (1).
      67. Yusuf S., S. Hawken, S. Ounpuu, T. Dans, A. Avezum, F. Lanas, M. McQueen, A. Budaj, P. Pais, J. Varigos, L. Lisheng. 2004. „Effect of potentially modifiable risk factors associated with myocardial infarction in 52 countries (the INTERHEART study): case-control study”. Lancet 364 (9438) : 937-952.
      68. Zhang C., Y. Qin, X. Wei, F. Yu, Y. Zhou, J. He. 2015. „Tea consumption and risk of cardiovascular outcomes and total mortality: a systematic review and meta-analysis of prospective observational studies”. European Journal of Epidemiology 30 (2) : 103-113.
      69. Zhao Y., S. Asimi, K. Wu, J. Zheng, D. Li. 2015. „Black tea consumption and serum cholesterol concentration: systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials”. Clinical Nutrition 34 (4) : 612-619.

WYDARZENIA

  • 2 III edycja TechFood Practic
  • 8 Znaczenie organizacji producentów  i programów operacyjnych w rozwoju  sektora owoców i warzyw
  • 14 Nowa wersja Standardu PIM
  • 19 Album „Malarska opowieść o polskim  chlebie”. Spotkanie retrospektywne
  • 32 Nowe technologie tworzyw sztucznych