Toksyczne metale ciężkie, szczególnie ołów, kadm, rtęć czy arsen, zaliczane są do podstawowych i najlepiej poznanych zanieczyszczeń środowiskowych i przemysłowych. Wywierają działanie neurotoksyczne, nefrotoksyczne, rakotwórcze i teratogenne. Ponadto zaburzają funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego, kostnego oraz gospodarkę mineralną. Przechodzą przez bariery: krew-mózg czy krew-łożysko, powodując szczególne narażenie ośrodkowego układu nerwowego. Toksyczne efekty działania na organizm niektórych z nich znane były już w starożytności. Wywołują choroby charakteryzujące się odległymi skutkami działania. Kumulują się w organizmie człowieka: ołów głównie w tkance kostnej, kadm w tkance korowej nerek i wątrobie, a najbardziej toksyczne organiczne związki rtęci w mózgu [3, 4, 5, 10, 11, 12].
Podstawowym źródłem pobrania metali ciężkich przez populację generalną jest żywność, do której metale te mogą dostać się na każdym etapie od produkcji do spożycia. Dlatego też bardzo ważnym aspektem związanym z ochroną zdrowia konsumenta jest utrzymanie tych zanieczyszczeń na możliwie najniższych poziomach.
Zgodnie z rozporządzeniem Rady (EWG) nr 315/93 z dn. 8 lutego 1993 r. określającym obowiązujące w krajach Unii Europejskiej procedury dotyczące zanieczyszczeń żywności, bardzo istotne, w celu ochrony zdrowia publicznego, jest ustalenie najwyższych dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń w środkach spożywczych. Poziomy te powinny być możliwie rygorystyczne, ale rozsądnie osiągalne przy zastosowaniu zasad dobrej praktyki produkcyjnej oraz dobrych praktyk w rolnictwie i rybołówstwie, zgodnie z zasadą ALARA (as low as reasonably achievable).
Uregulowania prawne w zakresie pierwiastków szkodliwych dla zdrowia zostały wprowadzone w Polsce jako jedne z pierwszych. W latach 70. XX wieku weszły w życie wymagania dla zawartości ołowiu, arsenu, miedzi, cyny, cynku oraz żelaza. W latach 80. wprowadzono odrębne, bardziej rygorystyczne wymagania w żywności dla niemowląt i małych dzieci. W kolejnych latach ustalono wymagania dla zawartości kadmu, początkowo obejmowały one jedynie żywność dla niemowląt, a następnie w latach 90. stopniowo objęły kolejne grupy środków spożywczych. Wymagania dla rtęci zostały określone najpóźniej [11].
| STRESZCZENIE: |
| W artykule przedstawiono zmiany w ustawodawstwie Unii Europejskiej w zakresie najwyższych dopuszczalnych poziomów pierwiastków szkodliwych dla zdrowia w środkach spożywczych. Szczególne znaczenie ma objęcie wymaganiami w zakresie kadmu i ołowiu produktów dla małych dzieci wyłączonych z obszaru rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 609/2013, jak również obniżenie wymagań dla zawartości ołowiu w produktach dla niemowląt i małych dzieci. Inną ważną kwestią jest znaczne zmniejszenie limitów dla kadmu w środkach spożywczych wnoszących istotny udział w pobraniu tego toksycznego pierwiastka z dietą tj. warzywach, produktach warzywnych, zbożach i produktach zbożowych oraz owocach. Zwrócono również uwagę na opublikowaną w listopadzie 2020 roku ocenę ryzyka Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) dotyczącą zawartości niklu w żywności i wodzie do picia. |
| SUMMARY: |
| The article presents the updates that have recently taken place in the European Union legislation regarding the maximum permisible levels of harmful elements to human health in foodstuffs. It is of particular importance to extend the requirements for cadmium and lead to foodstuffs for young children excluded from the scope of Regulation (EU) No 609/2013 of the European Parliament and of the Council, as well as to lower the requirements for lead in products intended for infants and young children. Another important issue is the significant reduction of the limits for cadmium in foodstuffs that contribute significantly to the intake of this toxic element in the diet, i.e. vegetables and vegetable products, cereals and cereal products, and fruits. Attention was also paid to the updated risk assessment for nickel in food and drinking water recently published by European Food Safety Authority (EFSA). TITLE: Legislative Aspects Related to The Contamination of Foodstuffs with Elements Harmful to Health in The Light of The Work of The European Commission |
Po wejściu Polski w struktury Unii Europejskiej w 2004 r. przyjęto wymagania unijne w tym zakresie, podobnie jak w niektórych innych krajach europejskich, znacznie mniej restrykcyjne niż obwiązujące w kraju przed uzyskaniem członkostwa [3, 10, 11].
Aktualne wymagania w zakresie parametrów bezpieczeństwa żywności m.in. metali ciężkich (tj. ołów, kadm, rtęć czy arsen (nieorganiczny), zostały określone w rozporządzeniu Komisji (WE) nr 1881/2006 z dnia 19 grudnia 2006 r. ustalającym najwyższe dopuszczalne poziomy niektórych zanieczyszczeń w środkach spożywczych, z późniejszymi zmianami [6]. Zmiany w zakresie metali szkodliwych dla zdrowia zawierają rozporządzenia Komisji (WE) nr 629/2008 z dnia 2 lipca 2008 r., UE nr 420/2011 z dnia 29 kwietnia 2011 r., nr 488/2014 z dnia 12 maja 2014 r., nr 2015/1005 oraz nr 2015/1006 z dnia 25 czerwca 2015 r. Najwyższe dopuszczalne poziomy określone w załączniku do ww. aktu prawnego mają zastosowanie do jadalnych części większości grup środków spożywczych, głównie surowców. W przypadku oceny zgodności z wymaganiami dla suszonych, rozcieńczonych, przetworzonych i złożonych środków spożywczych, konieczne jest uwzględnienie zmian stężenia zanieczyszczenia, spowodowanego procesami suszenia lub rozcieńczenia, procesami przetwarzania czy też proporcjami poszczególnych składników w produkcie.
W odniesieniu do owoców, warzyw i zbóż odpowiednie kategorie zostały określone w rozporządzeniu Komisji (WE) nr 396/2005 z dnia 23 lutego 2005 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów w żywności i paszy pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz na ich powierzchni, zmieniającym dyrektywę Rady 91/414/ /EWG, z późniejszymi zmianami. W rozporządzeniu tym ustalone zostały dopuszczalne pozostałości związków rtęci i arsenu w środkach spożywczych pochodzących z krajów, w których dozwolone jest stosowanie pestycydów zawierających te pierwiastki (w UE zabronione od roku 1979), określone na poziomie granic oznaczalności metod analitycznych.
RTĘĆ
Temat rtęci był już poruszany na łamach Przemysłu Spożywczego [3, 4, 11]. Ostatnie zmiany ustawodawstwa dotyczące rtęci sięgają roku 2018, kiedy to weszło w życie rozporządzenie Komisji (UE) nr 2018/73 z dnia 16 stycznia 2018 r. [7], które w istotny sposób zmieniło załączniki II i III do rozporządzenia (WE) nr 396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady. Zmiany te zostały zainicjowane ze strony państw członkowskich oraz podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze, w związku ze stwierdzaniem, wyższego niż wcześniej zakładano, występowania rtęci w różnych grupach żywności. Pozwoliło to wnioskować, iż obecność rtęci w żywności należy traktować już nie jako pozostałość tylko jako zanieczyszczenie. Celowe zatem stało się określenie poziomów związanych z rzeczywistym zanieczyszczeniem środków spożywczych. Wprowadzone w rozporządzeniu zamiany obejmują takie produkty jak [7]:
- orzechy drzewne, dla których ustalono wartość najwyższego dopuszczalnego poziomu (NDP) 0,02 mg/kg;
- świeże zioła NDP – 0,03 mg/kg;
- grzyby uprawne – 0,05 mg/kg;
- grzyby rosnące w warunkach naturalnych – 0,50 mg/kg, z wyjątkiem borowików szlachetnych dla których określono poziom 0,90 mg/kg;
- nasiona oleiste – 0,02 mg/kg;
- herbaty, ziarna kawy, napary ziołowe i ziarna kakaowe – 0,02 mg/kg;
- przyprawy – 0,02 mg/kg, z wyjątkiem imbiru, gałki muszkatołowej, kwiatu muszkatołowego i kurkumy, dla których określono odrębne wymagania z uwagi na stwierdzane wyższe poziomy rtęci – 0,05 mg/kg;
- mięso – 0,01 mg/kg, z wyjątkiem mięsa zwierząt łownych – 0,015 mg/kg oraz mięsa z kaczek (hodowlanych i dzikich) – 0,04 mg/kg;
- tłuszcz zwierzęcy – 0,01 mg/kg;
- podroby jadalne – 0,02 mg/kg, z wyjątkiem podrobów ze zwierząt łownych z odrębnym limitem – 0,025 mg/kg oraz podrobów z dzika – 0,10 mg/kg;
- mleko i miód – 0,01 mg/kg. Ustalone wartości NDP mają charakter czasowy i będą poddane przeglądowi w okresie 10 lat od ich przyjęcia.
NIKIEL
Pomimo iż związki niklu zostały zaklasyfikowane w 2012 r. przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (IARC) jako rakotwórcze dla człowieka (grupa I), a nikiel metaliczny jako czynnik prawdopodobnie kancerogenny (grupa 2B), jak na razie nie wprowadzono uregulowań prawnych w kwestii limitowania tego pierwiastka w środkach spożywczych [2].
W związku z oceną ryzyka dokonaną przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności w 2015 r., wynikła konieczność, przed podjęciem decyzji w zakresie zarządzania ryzykiem, zgromadzenia większej ilości danych dotyczących zanieczyszczenia środków spożywczych wnoszących istotny udział do pobrania tego pierwiastka z dietą. Opublikowano zalecenie Komisji (UE) nr 2016/1111 w sprawie monitorowania obecności niklu w żywności. Zalecono w nim, aby Państwa Członkowskie w latach 2016-2018 monitorowały poziomy niklu w żywności. Skupiono się na środkach spożywczych dla szczególnie wrażliwych grup populacji oraz wnoszących istotny udział do pobrania niklu, takich jak: zboża, produkty zbożowe, preparaty do początkowego i dalszego żywienia niemowląt, produkty zbożowe przetworzone dla niemowląt i małych dzieci, żywność dla dzieci, żywność specjalnego przeznaczenia medycznego dla niemowląt i małych dzieci, suplementy diety, warzywa strączkowe, orzechy i nasiona roślin oleistych, mleko i produkty mleczne, napoje alkoholowe i bezalkoholowe, cukier i wyroby cukiernicze (łącznie z wyrobami kakaowymi i czekoladowymi), owoce, warzywa i produkty roślinne (łącznie z grzybami), suche liście herbaty i suche części innych roślin używanych do sporządzania naparów oraz małże [13]. Wyniki tych badań były raportowane do EFSA. Ostatnio na wniosek Komisji Europejskiej EFSA, w oparciu o nowo zgromadzone, dostępne informacje naukowe dotyczące występowania zanieczyszczenia, oraz mając na względnie nowe wytyczne dotyczące określania dawki referencyjnej, uaktualnił swoją opinię w zakresie ryzyka dla zdrowia w odniesieniu do niklu. W opinii określono wartość tolerowanego dziennego pobrania niklu (TDI – Tolerable Daily Intake) na poziomie 13 μg/kg masy ciała na dzień, co jest wartością 4,6 razy wyższą od poprzedniej dawki TDI określonej przez EFSA w 2015 r. na poziomie 2,8 μg Ni/ /kg m.c./dzień [9].
Eksperci stwierdzili, że oszacowane średnie narażenie przewlekłe na nikiel pobrany z dietą przez wszystkie grupy populacji jest poniżej wartości TDI, natomiast w przypadku narażenia na poziomie 95. percentyla kształtuje się poniżej wartości TDI u nastolatków i we wszystkich grupach wiekowych dorosłych, a w przypadku małych dzieci i innych dzieci może przekraczać tę wartość, co wskazuje na możliwość negatywnych skutków zdrowotnych u tych grup populacji, związanych z narażeniem na nikiel. Mając na względzie wyniki ostatniej oceny ryzyka EFSA planowana jest również dyskusja w ramach Komitetu Ekspertów Komisji Europejskiej ds. Środowiskowych i Przemysłowych Zanieczyszczeń Żywności nad przyjęciem odpowiednich środków zarządzania ryzykiem w odniesieniu do tego pierwiastka.
KADM
Prace nad weryfikacją wymagań w zakresie zawartości kadmu w środkach spożywczych zostały zainicjowane z powodu pojawienia się nowych danych dotyczących występowania zanieczyszczenia, m.in. w wyniku przyjęcia przez Komisję Europejską w 2014 r. zalecenia nr 2014/193/UE w sprawie ograniczenia obecności kadmu w środkach spożywczych jako elementu szerszej strategii dotyczącej ograniczenia ryzyka stwarzanego przez kadm i tlenek kadmu. Ocena najnowszych danych, zgromadzonych przez Państwa Członkowskie w latach 2014-2018, dotyczących zanieczyszczenia kadmem różnych grup środków spożywczych umożliwiła rewizję dotychczas obowiązujących wymagań w ustawodawstwie UE – rozporządzeniu Komisji (WE) nr 1881/2006, ze zm., w grupach środków spożywczych wnoszących istotny udział do pobrania tego toksycznego pierwiastka z dietą i charakteryzujących się kumulowaniem zanieczyszczenia, takich jak: warzywa, owoce czy zboża. Zmiany dotyczą też grzybów hodowlanych i rosnących w warunkach naturalnych oraz nasion roślin oleistych, soli oraz środków spożywczych dla małych dzieci wyłączonych z zakresu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 609/2013 r., z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie żywności przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci oraz żywności specjalnego przeznaczenia medycznego i środków spożywczych zastępujących całodzienną dietę, do kontroli masy ciała [8].
Szczegółowe zmiany obejmują m.in. obniżenie wymagań dla owoców: cytrusowych, ziarnkowych, pestkowych, oliwek stołowych, kiwi, bananów, mango, papai, ananasów, z wyjątkiem malin, z obecnego poziomu 0,05 mg/kg do 0,020 mg/kg, dla malin ustalono wartość 0,040 mg/kg, natomiast dla jagód i małych owoców – 0,030 mg/kg. W przypadku pozostałych owoców pozostawiono dotychczas obowiązującą wartość NDP – 0,050 mg/kg. Kolejną ważną zmianą jest wyłączenie z grupy warzyw korzeniowych i bulwiastych z ogólnym limitem 0,10 mg/kg m.in.: rzodkiewek, dla których ustalono odrębną wartość NDP 0,020 mg/kg, a ponadto tropikalnych korzeni i bulw, korzenia pietruszki oraz rzepy z NDP 0,050 mg/ /kg, buraków z wartością NDP 0,060 mg/kg, selera 0,15 mg/ /kg. Zadecydowano również, na podstawie zgromadzonych danych, o pozostawieniu najwyższego dopuszczalnego poziomu 0,20 mg/kg dla pasternaku, salsefii oraz chrzanu pospolitego. W przypadku warzyw cebulowych obniżono limit z 0,05 mg/kg do 0,030 mg/kg, owocowych i strączkowych zaś z 0,05 mg/kg do 0,02 mg/kg. Ponadto utrzymano odrębną wartość NDP – 0,05 mg/kg dla czosnku i bakłażanów na poziomie – 0,030 mg/kg. W odniesieniu do warzyw kapustnych innych niż kapustne liściowe, obniżono najwyższy dopuszczalny poziom kadmu z 0,050 mg/kg do 0,040 mg/kg, a dla warzyw kapustnych liściastych z 0,20 mg/kg do 0,10 mg/kg, z wyłączeniem szpinaku oraz podobnych liści, sadzonek gorczycy i świeżych ziół z wartością NDP 0,20 mg/kg. Zredukowano również wymagania dla warzyw łodygowych z 0,10 mg/kg do 0,030 mg/kg, przyjęto też odrębny limit dla pora 0,040 mg/kg i selera 0,10 mg/kg. Istotne zmiany objęły także grupę grzybów uprawnych, dla których obniżono dotychczas obowiązującą wartość NDP z 0,20 mg/kg do 0,050 mg/kg, z grupy tej wyłączono twardnika japońskiego (Lentinula edodes) – grzyb shiitake oraz boczniaka ostrygowatego (Pleurotus ostreatus) z limitem 0,15 mg/kg. Redukcji też uległy wymagania dla grzybów rosnących w warunkach naturalnych z 1,0 mg/kg do 0,50 mg/kg. Niezmiernie ważnym krokiem, z punktu widzenia narażenia konsumentów, jest również obniżenie wymagań w grupie zbóż i produktów zbożowych, z uwagi na ich duży udział w diecie. Aktualne dane dostępne w bazie EFSA pozwoliły na ustalenie nowych niższych wymagań dla żyta i jęczmienia, a mianowicie 0,050 mg/kg, dla ryżu udało się obniżyć wartość z 0,20 mg/kg do 0,15 mg/kg, w tym również dla komosy oraz otrąb i glutenu z pszenicy. Dla pozostałych zbóż jak na razie nie było możliwe obniżenie wymagań, w związku z tym utrzymano dla nich NDP na poziomie 0,10 mg/kg. W przypadku pszenicy (Tirticum durum) ustalono odrębny, niższy limit 0,18 mg/kg, zamiast wcześniej obowiązującego 0,20 mg/kg. Dla kiełków pszenicy pozostawiono wartość 0,20 mg/kg. Określone wymagania dla kadmu w grupie zbóż nie mają jednak zastosowania do zbóż wykorzystywanych do produkcji słodu do wyrobu piwa lub też destylatów.
Kolejna istotna zmiana wiąże się z wprowadzeniem wymagań dla nasion z roślin strączkowych na poziomie 0,040 mg/kg oraz z wyłączeniem białka z tych roślin, dla którego określono najwyższy dopuszczalny poziom na poziomie 0,060 mg/kg. Istniejące wymagania dla nasion roślin oleistych takich jak soja i rzepak zostały obniżone z 0,20 mg/kg do 0,15 mg/kg. Udało się również, po latach od pierwszych prac nad weryfikacją ustawodawstwa w odniesieniu do kadmu, ustalić wymagania dla pozostałych nasion roślin oleistych, co jest szczególnie istotne z uwagi na stwierdzane niejednokrotnie bardzo wysokie zawartości tego pierwiastka, np. w nasionach maku czy ziarnie słonecznika. Dla grupy nasion oleistych określono wartość NDP na poziomie 0,10 mg/kg. Odrębne, najwyższe dopuszczalne poziomy przyjęto dla nasion w większym stopniu kumulujących to zanieczyszczenie, takich jak: nasiona gorczycy – 0,30 mg/kg, maku – 1,2 mg/kg, siemienia lnianego, nasiona słonecznika – 0,50 mg/kg i orzeszków ziemnych – 0,20 mg/kg.
Ważnym krokiem, w celu ochrony najmłodszych grup konsumentów, jest ustalenie NDP dla preparatów dla małych dzieci wyłączonych z zakresu rozporządzenia UE nr 609/2013, na poziomie 0,020 mg/kg, dla produktów w proszku produkowanych z izolatów białka roślinnego innego niż izolaty białka sojowego samodzielnie lub w mieszaninie z białkami mleka krowiego oraz produktów w postaci płynnej na poziomie 0,010 mg/kg, a ponadto włączenie w zakres wymagań dla zawartości kadmu żywności specjalnego przeznaczenia medycznego dla niemowląt i małych dzieci.
Również sygnalizowana przez stronę polską potrzeba ujednolicenia i uspójnienia wymagań dla ołowiu i kadmu w zakresie nazewnictwa poszczególnych grup została uwzględniona, co spowodowało określenie dla kadmu, podobnie jak wcześniej dla ołowiu, odrębnej wartości NDP dla napojów dla niemowląt i małych dzieci wprowadzanych do obrotu jako płyny lub do odtworzenia zgodnie z instrukcją producenta, w tym soków owocowych – 0,020 mg/kg.
Kolejne wprowadzone zmiany, dotyczą ustalenia najwyższych dopuszczalnych poziomów kadmu dla produktów dotąd nie objętych wymaganiami, a mianowicie: orzechów drzewnych (limit 0,20 mg/kg), z wyłączeniem orzeszków pinii (z limitem 0,30 mg/kg) oraz soli kuchennej z limitem na poziomie 0,05 mg/kg z wyłączeniem soli nierafinowanej zbieranej ręcznie.
Nowe wymagania będą obowiązywać dopiero od 1 stycznia 2022 r. Produkty niezgodne z nowymi wymaganiami wprowadzone do obrotu przed datą ich stosowania będą mogły pozostać na rynku przez 6 miesięcy. Środki spożywcze, które zostały zgodnie z prawem wprowadzone do obrotu przed 1 stycznia 2022 r., będą mogły być nadal sprzedawane do 30 czerwca 2022 r.
OŁÓW
Ołów wywołuje działanie neurotoksyczne. Szczególnie zaburza rozwój ośrodkowego układu nerwowego płodu i dzieci. Jego pobranie, zwłaszcza przez dzieci, jest wysokie i może przekraczać przyjętą przez EFSA najniższą dawkę wyznaczającą dla działania neurotoksycznego – BMDL01, dlatego tak bardzo istotne jest obniżenie wymagań w grupie środków spożywczych odnoszących dla tej najbardziej wrażliwej grupy populacji, jaką stanowią niemowlęta i małe dzieci [3].
Zmiany ustawodawstwa w odniesieniu do wartości najwyższych dopuszczalnych poziomów ołowiu w rozporządzeniu Komisji (WE) nr 1881/2006, w produktach dla niemowląt i małych dzieci, były już sygnalizowane na przestrzeni ostatnich lat podczas dyskusji prowadzonych w ramach działalności Komitetu Ekspertów Komisji Europejskiej ds. Środowiskowych i Przemysłowych Zanieczyszczeń Żywności. Ostatnie zmiany ww. rozporządzenia dot. ołowiu miały miejsce w 2015 roku i zostały wprowadzone rozporządzeniem Komisji (UE) 2015/1005 z dnia 25 czerwca 2015 r. Nowe dane, dotyczące m.in. występowania zanieczyszczenia, zgromadzone przez EFSA, pozwoliły na weryfikację ustawodawstwa w tym zakresie i określenie nowych, niższych limitów. W przypadku żywności dla niemowląt wprowadzanej do obrotu jako proszek, tj. preparaty do początkowego żywienia niemowląt, preparaty do dalszego żywienia niemowląt oraz przetworzona żywność na bazie zbóż oraz żywność dla niemowląt i małych dzieci, proponuje się obniżenie wartości NDP z 0,050 mg/kg do 0,020 mg/ /kg. Podobnie proponuje się w przypadku żywności specjalnego przeznaczenia medycznego, przeznaczonej dla tej grupy populacji sprzedawanej jako proszek. Dodatkową i bardzo istotną zmianą jest włączenie do tej grupy produktów, środków spożywczych znajdujących się poza zakresem rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 609/2013 r., takich jak preparaty do żywienia małych dzieci w proszku i w płynie [7]. Kolejną zmianą jest obniżenie limitu 0,030 mg/kg do 0,020 mg/kg w napojach dla niemowląt i małych dzieci np. sokach owocowych. W przypadku napojów wymagających przygotowania przez parzenie lub gotowanie obniżono wymagania z 1,50 mg/kg do 0,50 mg/kg. Ponadto, w związku z przyjęciem przez Komisję Kodeksu Żywnościowego w ostatnim czasie niższych niż aktualnie obowiązujące w UE limitów dla jadalnych podrobów: bydlęcych, wieprzowych i drobiowych, odpowiednio 0,20 mg/kg, 0,15 oraz 0,10 mg/kg, obniżono wymagania unijne w tym zakresie z 0,50 mg/kg do odpowiednio niższych. Podobnie w przypadku win obowiązujące aktualnie wartości NDP zostały obniżone do wartości 0,10 mg/kg, dla win wyprodukowanych z owoców zebranych od 2021 r. [1].
Ustalono również wymagania dla następujących grup środków spożywczych: przypraw, soli kuchennej oraz grzybów rosnących w warunkach naturalnych. Dla grzybów ustalono limit na poziomie 0,80 mg/kg, natomiast w przypadku przypraw, w zależności z jakiej rośliny lub jej części pochodzi przyprawa, określono odrębne wymagania dla:
- przypraw owocowych – 0,60 mg/kg;
- przypraw korzeniowych i kłączowych – 1,50 mg/kg;
- przypraw korowych – 2,0 mg/kg;
- przypraw z pączków i słupków kwiatowych – 1,0 mg/kg;
- przypraw nasiennych – 0,90 mg/kg.
Kolejna istotna zmiana to wprowadzenie wymagań dla soli kuchennej na poziomie 1,0 mg/kg z wyłączeniem soli nierafinowanej zbieranej ręcznie, dla której ustalono najwyższy dopuszczalny poziom 2,0 mg/kg.
Wprowadzone zmiany będą obowiązywać dopiero od 1 stycznia 2022 r., aby zapewnić państwom członkowskim i podmiotom prowadzącym przedsiębiorstwa spożywcze wystarczającą ilość czasu na dostosowanie się do nowych wymagań. Środki spożywcze inne niż wino niezgodne z powyższymi limitami, ale wprowadzone do obrotu zgodnie z prawem przed 1 stycznia 2022 r. będą mogły być przedmiotem obrotu do 30 czerwca 2022 r.
Omówione zmiany dotyczące kadmu i ołowiu zostały przegłosowane na początku marca 2021 r. w ramach Stałego Komitetu ds. Roślin, Zwierząt, Żywności i Pasz działającego w ramach Dyrekcji Generalnej dot. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności, Komisji Europejskiej.
PODSUMOWANIE:
Najnowsze zmiany w ustawodawstwie Unii Europejskiej dotyczące ołowiu, kadmu oraz rtęci przyczynią się do zwiększenia ochrony konsumentów, w tym najbardziej wrażliwych grup populacji, jak niemowlęta i małe dzieci. Szczególnie istotne jest objęcie wymaganiami w zakresie ołowiu i kadmu produktów dla małych dzieci wyłączonych z zakresu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 609/2013 r. Również obniżenie wymagań w grupach środków spożywczych wnoszących istotny udział do pobrania kadmu, w tym warzyw, owoców, zbóż i ich produktów, oraz ustalanie wartości najwyższych dopuszczanych poziomów dla produktów dotąd nie objętych wymaganiami w UE a charakteryzujących się kumulowaniem zanieczyszczenia, przyczyni się w istotny sposób do ochrony zdrowia publicznego.
Mgr inż. M. Mania (ORCID: 0000-0003-0628-1977), mgr M. Rebeniak
(ORCID: 0000-0002-2646-4802), dr O. Orshulayk (ORCID: 0000-0001-5644-
3423), mgr E. Chabros (ORCID 0000-0002-6726-8875), dr J. Postupolski
(ORCID: 0000-0001-7961-9188) – Zakład Bezpieczeństwa Żywności,
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
w Warszawie;
e-mail: mmania@pzh.gov.pl
LITERATURA:
[1] General Standard for Contaminants and Toxins in Food and Feed (CODEX STAN 193-1995)
[2] Mania M., T. Szynal, M. Wojciechowska-Mazurek, M. Rebeniak. 2016. „Nikiel w środkach spożywczych”.
Przemysł Spożywczy 70 (8) : 84-88.
[3] Mania M., M. Rebeniak, T. Szynal. 2015. „Ołów i arsen w żywności.” Przemysł Spożywczy 69 (9) : 45-47.
[4] Mania M., M. Rebeniak, T. Szynal, M. Wojciechowska-Mazurek. 2016. „Rtęć w żywności – planowane zmiany legislacyjne”. Przemysł Spożywczy 70 (12) : 17-19.
[5] Mania M., M. Rebeniak, T. Szynal. 2017. „Zanieczyszczenie żywności rtęcią. Nieoczekiwane zmiany w pracach legislacyjnych”. Przemysł Spożywczy 71 (5) : 16.
[6] Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1881/2006 z dnia 19 grudnia 2006 r. ustalające najwyższe dopuszczalne poziomy niektórych zanieczyszczeń w środkach spożywczych (Dz. Urz. UE L 364 z 20.12.2006), z późn. zm.
[7] Rozporządzenie Komisji (UE) 2018/73 z dnia 16 stycznia 2018 r. zmieniające załączniki II i III do rozporządzenia (WE) nr 396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości związków rtęci w określonych produktach oraz na ich powierzchni.
[8] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 609/2013 z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie żywności przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci oraz żywności specjalnego przeznaczenia medycznego i środków spożywczych zastępujących całodzienną dietę, do kontroli masy ciała oraz uchylające dyrektywę Rady 92/52/EWG, dyrektywy Komisji 96/8/WE, 1999/21/WE, 2006/125/WE i 2006/141/WE, dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/39/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 41/2009 i (WE) nr 953/2009; (Dz. Urz. UE L 181 z 29.6.2013), z późn. zm
[9] Scientific opinion of the Panel on Contaminants in the Food Chain (CONTAM) Update of the risk assessment of nickel in food and drinking water. 2020. The EFSA Journal 2020, 18(11), 6268.
[10] Wojciechowska-Mazurek M., Mania M., Rebeniak M., Szynal T., Strzelecka A., Pawlicka M., Starska K. 2014 „Zanieczyszczenia żywności kadmem”. Przemysł Spożywczy 68 (12) : 18-21.
[11] Wojciechowska-Mazurek M., M. Mania, K. Starska, M. Rebeniak, T. Szynal, M. Pawlicka, J. Postupolski. 2013 „Zanieczyszczenie rtęcią środków spożywczych”. Przemysł Spożywczy 67 (11) : 5-8.
[12] Wojciechowska-Mazurek M., K. Starska, M. Mania, M. Rebeniak, K. Karłowski. 2010. „Zanieczyszczenie żywności kadmem i rtęcią”. W Ocena narażenia konsumentów na chemiczne i mikrobiologiczne zanieczyszczenia żywności – programy realizowane w latach 2004-2008, 44-70. Warszawa: Wydawnictwo NIZP-PZH.
[13] Zalecenie Komisji (UE) nr 2016/1111 z dnia 6 lipca 2016r. w sprawie monitorowania obecności niklu w żywności (Dz. UE. L 183, 8.7.2016).
