Nowe i zaktualizowane obowiązki przedsiębiorców w zakresie ochrony środowiska (f-gazy)

Prawie każdy zakład przemysłu rolno-spożywczego, przynajmniej na jednym z etapów produkcji, korzysta z technologii chłodniczych, w tym także klimatyzacyjnych. Nieodpowiednie stosowanie rozwiązań z tej dziedziny ma niekorzystny wpływ na środowisko naturalne, szczególnie związany z emisją czynnika chłodniczego do atmosfery, co przyczynia się do zubożenia warstwy ozonowej lub globalnych zmian klimatu. Ze względu na oddziaływanie syntetycznych czynników chłodniczych na środowisko dzieli się je na dwie grupy: substancje kontrolowane (Substancje Zubożające Warstwę Ozonową – SZWO) oraz f-gazy (Fluorowane Gazy Cieplarniane – FGC). Od 2010 roku na terenie całej Unii Europejskiej obowiązuje całkowity zakaz stosowania SZWO.

W odniesieniu do FGC zostały wprowadzone zaostrzenia przepisów mające na celu maksymalne ograniczenie emisji
oraz użytkowanie urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych w sposób bezpieczny dla ludzi i środowiska naturalnego. Przepisy unijne oraz krajowe określają sposoby prawidłowego postępowania z tymi substancjami oraz z układami je zawierającymi. Nowe ustawodawstwo polskie niesie za sobą szereg zmian. Wprowadzane sukcesywnie znacząco
wpływają na działalność przedsiębiorców dotyczącą: właściwego postępowania z tymi substancjami, składania sprawozdań, ponoszenia opłat za wpływ na środowisko, ale także w zakresie gospodarowania odpadami w tym obszarze. W miarę rozwoju technologii chłodniczej oraz powstawania nowych czynników chłodniczych ustawodawstwo
dynamicznie się zmieniało. Obecnie na terenie Unii Europejskiej zakazane jest stosowanie substancji SZWO, natomiast substancje FGC są eliminowane z rynku na podstawie wysokiego wskaźnika GWP – potencjału tworzenia efektu cieplarnianego. Ustawa f-gazowa reguluje ilość czynnika w urządzeniu, bazując na GWP. Na tej podstawie urządzenia są dzielone na trzy grupy, które podlegają kontroli:

• od 5 do 50 t ekwiwalentu CO2 – co najmniej raz na 12 miesięcy lub co najmniej raz na 24 miesiące, jeśli mają system wykrywania wycieków,
• od 50 do 500 t ekwiwalentu CO2 – co najmniej raz na 6 miesięcy lub co najmniej raz na 12 miesięcy, jeśli mają system wykrywania wycieków,
• od 500 t ekwiwalentu CO2 – co najmniej raz na 3 miesiące lub co najmniej raz na 6 miesięcy, jeśli mają system wykrywania wycieków.

STRESZCZENIE:

W artykule przedstawiono obowiązki sprawozdawcze z zakresu ochrony środowiska, jakie nakładane są na przedsiębiorców w zakresie f-gazów (fluorowanych gazów cieplarnianych). Scharakteryzowano funkcjonowanie Bazy Danych Sprawozdań (BDS) i Centralnego Rejestru Operatorów (CRO) oraz nowe funkcje w Bazie Danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami (BDO), wprowadzone od stycznia 2020 roku. Omówiono zagadnienia dotyczące kontroli Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska (WIOŚ) oraz Urzędu Dozoru Technicznego (UDT). Wskazano najczęstsze naruszenia w omawianym zakresie stwierdzone po kontrolach WIOŚ. Szczegółowo opisano skutki niedopełnienia wymaganych obowiązków f-gazowych.

SUMMARY:

The reporting obligations in the field of environmental protection imposed on companies in the field of f-gases are presented in the article. The functioning of the Database of Report (BDS) and the Central Register of Operators (CRO) as well as new functions in the waste Database on products, packaging and waste management (BDO) introduced from January 2020 are characterized. The inspections of Provincial Inspectorate of Environmental Protection (VIEP) and Office of Technical Inspection (UDT) are discussed. The most frequent infringements identified after VIEP inspections are indicated. The consequences of failure to comply with the required f-gas obligations are described in detail. TITLE: New and Updated Obligations of Entrepreneurs in The Field of Environmental Protection (F-Gases)

Celem artykułu jest omówienie obowiązków sprawozdawczych odnośnie do obrotu substancjami kontrolowanymi, f-gazami oraz urządzaniami je zawierającymi na podstawie aktów prawa krajowego i unijnego. Jest to zaledwie niewielki fragment wiedzy z zakresu obostrzeń i wymagań prawnych dotyczących eksploatacji wspomnianych urządzeń.

OBOWIĄZKI SPRAWOZDAWCZE dla f-gazów i substancji kontrolowanych – baza BDS i CRO

Prawidłowe postępowanie z f-gazami i substancjami kontrolowanymi jest regulowane przepisami dotyczącymi obrotu czynnikami chłodniczymi. Obowiązki z nich wynikające zawiera polska ustawa z dnia 15 maja 2015 r. o substancjach zubożających warstwę ozonową oraz niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych z późn. zm. (Dz.U. 2019 poz. 2158) [1], przygotowana w oparciu o Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 517/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie fluorowanych gazów cieplarnianych [13]. Dwa systemy prowadzone przez Biuro Ochrony Warstwy Ozonowej i Klimatu (BOWOiK) Instytutu Chemii Przemysłowej, umożliwiające rejestrację ilości i rodzaju substancji, to Baza Danych Sprawozdań (BDS) o substancjach zubożających warstwę ozonową i fluorowanych gazach cieplarnianych oraz pozostałych fluorowanych gazach cieplarnianych, a także Centralny Rejestr Operatorów (CRO). Do corocznego składania raportu w systemie BDS, dotyczącego ewidencji substancji kontrolowanych i f-gazów, są zobligowani przedsiębiorcy stosujący f-gazy w instalacji, serwisowaniu lub konserwacji oraz w produkcji urządzeń chłodniczych, klimatyzacyjnych i pomp ciepła lub systemów klimatyzacji w niektórych pojazdach silnikowych zawierających FGC lub SZWO. Tym obowiązkiem są również objęte podmioty zajmujące się przewozem (wywozem) substancji (SZWO lub FGC), urządzeń chłodniczych, klimatyzacyjnych i pomp ciepła, a także parające się odzyskiem, recyklingiem, regeneracją lub niszczeniem tych substancji. Sprawozdania przekazywane są wyłącznie elektronicznie, po uprzedniej obowiązkowej rejestracji. W systemie tym konieczne jest poprawne określenie profilu działalności firmy. Następnie dla każdego czynnika chłodniczego osobno trzeba uzupełnić odpowiednie dane. Należy również wprowadzić informacje o ilości f-gazów odzyskanych podczas serwisu, w tym uwzględnić, ile z nich poddano recyklingowi. Sprawozdania dotyczące roku minionego składane są do 28 lutego roku następnego. W przypadku wystąpienia błędów w sprawozdaniu każdy podmiot ma 14 dni roboczych na ich skorygowanie.

Centralny Rejestr Operatorów (CRO) stanowi bazę urządzeń chłodniczych, klimatyzacyjnych i pomp ciepła zawierających f-gazy oraz osób odpowiedzialnych za ich działanie (operatorów, serwisantów) [6]. Nowe opcje w systemie CRO, wprowadzone od 1 lutego 2018 r., umożliwiają dokonywanie wpisów operatorom urządzeń będących właścicielami lub ich użytkownikami. Zobowiązani są oni do kontrolowania i podejmowania decyzji związanych ze stanem technicznym. Karty urządzeń w CRO generowane są również dla agregatów w samochodach ciężarowych chłodniach i przyczepach chłodniach; zakładane są zarówno dla urządzeń, jak i systemów (chłodniczych, klimatyzacyjnych i pomp ciepła) zawierających 5 t CO2 eq lub więcej f-gazów. Nowością jest dodatkowa kategoria urządzeń będących agregatami chłodniczymi w samochodach ciężarowych chłodniach powyżej 3,5 t i przyczepach chłodniach. System bazy CRO zapewnia dostęp do danej karty urządzenia konkretnym trzem osobom, które upoważnia operator. Nowe przepisy (Dz.U. 2019 poz. 2158) rozszerzają ponadto zakres czynności możliwych do wykonywania w urządzeniach i instalacjach chłodniczych, które należy zarejestrować w karcie urządzenia w określonym terminie [1]. Firma serwisowa musi posiadać wymagane co najmniej minimalne wyposażenie [8, 9] oraz system dokumentowania wszystkich działań [8]. Należą do nich: instalacja, konserwacja, serwisowanie, kontrola szczelności, odzysk, naprawa, likwidacja, naprawa nieszczelności, montaż i kontrola systemu wykrywania wycieków. Czynności związane z systemem wykrywania wycieków dotyczą obowiązkowo urządzeń zawierających ponad 500 t CO2 eq. W przypadku uzupełnienia substancji w urządzeniu konieczne jest zarejestrowanie w karcie ilości dodanej oraz jej pochodzenie. W systemie do wyboru dostępne są trzy opcje pochodzenia substancji: pierwotna, pochodząca z recyklingu oraz regenerowana. W przypadku likwidacji urządzenia należy w karcie podać czynności podjęte w celu odzysku oraz unieszkodliwienia substancji kontrolowanej lub f-gazu, znajdujących się w likwidowanym urządzeniu.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie [7].

SYSTEM GOSPODAROWANIA ODPADAMI rejestr BDO

Cyfryzacja systemu gospodarowania odpadami rozpoczęła się w 2018 r. od powstania rejestru podmiotów wprowadzających produkty, produkty w opakowaniach i gospodarujących odpadami. Od 2020 r. w życie weszły kolejne obostrzenia dotyczące gospodarki odpadami [3, 4]. Jednym z najważniejszych elementów bazy jest rejestr Baza Danych Odpadów BDO, czyli lista wszystkich podmiotów, które są objęte obowiązkiem rejestracji. BDO pozwala na gromadzenie informacji o odpadach i zapewnia elektroniczną realizację obowiązków rejestrowych, ewidencyjnych i sprawozdawczych. Podmioty wprowadzające produkty, produkty w opakowaniach, prowadzące jednostki handlu detalicznego lub hurtowego, w których oferowane są torby z tworzywa sztucznego, oraz gospodarujące odpadami – są zobowiązane do wpisu do tego rejestru. Marszałkowie województw zobligowani są do prowadzenia rejestru podmiotów i wpisania do niego przedsiębiorcy w ciągu 30 dni od momentu otrzymania kompletnego wniosku. Każdemu przedsiębiorcy po zarejestrowaniu w bazie BDO zostaje przydzielony indywidualny numer rejestrowy. Zawiadomienie o aktywacji indywidualnego konta w systemie zostaje przesłane drogą elektroniczną. Przedsiębiorcy są zobowiązani do uiszczenia opłaty za wpis do rejestru, która wynosi 100 zł dla mikroprzedsiębiorców oraz 300 zł dla pozostałych, a następnie opłaty corocznej [15]. Baza BDO składa się docelowo z dwóch modułów: sprawozdawczości oraz ewidencji odpadów. Karta Przekazania Odpadów (KPO) generowana jest w trybie online i znajduje się w sekcji ewidencji odpadów. Wprowadzone nowymi przepisami zmiany rozszerzają informacje w KPO o zapis: masy, kodu i nazwy rodzaju odpadów, daty i godziny rozpoczęcia transportu odpadów, z uwzględnieniem wszystkich etapów przekazywania. Generowanie karty KPO w bazie BDO rozpoczyna się od wprowadzenia wymaganych informacji do jej utworzenia przez wytwórcę odpadu, a następnie ma do niej dostęp transportujący i przyjmujący odpady. Każdy potwierdza ilość (masę) oraz datę i godzinę przejęcia odpadów w całym łańcuchu transportu. Ostateczne zamknięcie karty KPO wymaga akceptacji wytwórcy odpadów. Wykaz rodzajów i ilość odpadów, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów [7], przedstawiono w tabeli 1. Są to odpady, które mogą być wytworzone przy wykonywaniu prac w obszarze chłodnictwa, klimatyzacji i pomp ciepła. Od 2020 roku nie ma możliwości sporządzenia zbiorczej karty przekazania odpadów, obejmującej odpady danego rodzaju przekazywane łącznie w okresie miesiąca kalendarzowego. Kolejna zmiana w ustawie dotyczy przechowywania dokumentów. Oprócz archiwizowania dokumentów ewidencji odpadów nowe prawo obliguje również przedsiębiorców do przechowywania przez 5 lat wszelkich danych, na podstawie których zostały one sporządzone. Podsumowując, dokumentacja elektroniczna zastępuje karty przekazania odpadów, karty ewidencji odpadów, karty ewidencji komunalnych osadów ściekowych czy karty ewidencji zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Baza BDO pozwala na gromadzenie i zarządzanie wszystkimi informacjami o odpadach. Moduł ewidencji i moduł sprawozdawczości w bazie BDO będzie ważnym narzędziem dla inspektorów ochrony środowiska w walce z nieprawidłowościami w gospodarce odpadami. KONTROLE WOJEWÓDZKIEGO Inspektoratu Ochrony Środowiska i Urzędu Dozoru Technicznego Podmioty wykonujące instalację, serwis, konserwację, naprawę, kontrolę szczelności, likwidację stacjonarnych urządzeń zawierających f-gazy oraz operatorzy tych urządzeń podlegają kontroli Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska (WIOŚ). Kontrola obejmuje również podmioty wprowadzające na terytorium RP produkty, urządzenia i pojemniki zawierające f-gazy, a także osoby fizyczne wykonujące czynności polegające na odzysku f-gazów z systemów klimatyzacji w niektórych pojazdach silnikowych. Kontrole Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska dzieli się na planowane i interwencyjne. W zależności od rodzaju kontroli podmiotowi przysługują różne prawa i obowiązki. Zasady kontroli WIOŚ określa ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz.U. 1991 nr 77 poz. 335) w art. 2 [5] oraz ustawa z dnia 6 marca 2018 r. o prawie przedsiębiorców z późn. zm., czyli Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 11 czerwca 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. 2019 poz. 1292) rozdział 5 [2]. Przebieg kontroli WIOŚ (w pierwszym etapie) rozpoczyna się nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze kontroli. Jedynym wyjątkiem są kontrole pozaplanowe, czyli interwencyjne, bez wcześniejszego zawiadamiania. Zakres kontroli, z której sporządzany jest protokół, obejmuje działania określone w upoważnieniu kontrolującego. Na podstawie jej wyników inspektor może wydać zarządzenia pokontrolne lub decyzje administracyjne.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie [1].

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w związku ze sprawowaną kontrolą może żądać udzielenia informacji i okazania dokumentów związanych z postępowaniem z f-gazami, a także produktami i urządzeniami zawierającymi te substancje, m.in. w celu sprawdzenia zgodności ich zawartości z dokumentacją. Operatorzy urządzeń kontrolowani są pod względem: prowadzenia kart urządzeń, kontroli szczelności i serwisu urządzeń, terminowego dokonywania wpisów, umieszczania etykiet na urządzeniach [12], dokumentacji związanej z pochodzeniem czynników, posiadanych certyfikatów [10, 11]. Podmioty wykonujące serwis, instalację, konserwację, kontrolę szczelności, naprawy i likwidacje urządzeń (zawierających f-gazy) powinny posiadać certyfikaty dla przedsiębiorcy oraz personelu. Podczas kontroli należy udostępnić ewidencję, dokumentację sprzedaży urządzeń oraz czynników chłodniczych wraz z fakturami VAT ich zakupu. Ponadto należy wykazać stan magazynowy czynników chłodniczych oraz wykorzystywany sprzęt do serwisu urządzeń czy kontroli szczelności [1, 11, 12]. Przedsiębiorcy prowadzący działalność związaną z systemami klimatyzacji w niektórych pojazdach silnikowych są kontrolowani pod kątem posiadania zaświadczenia o odbytym szkoleniu, faktury VAT zakupu czynników chłodniczych, postępowania z olejami odpadowymi, przekazywania sprawozdań w systemie BDS oraz prowadzenia ewidencji f-gazów. Obowiązkiem przekazywania rocznych sprawozdań do bazy BDS są objęte podmioty przewożące f-gazy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wywożące je, stosujące w produkcji, instalacji, serwisowaniu lub konserwacji, naprawie i likwidacji urządzeń, a także w innych procesach oraz prowadzące odzysk, recykling, regenerację lub zajmujące się niszczeniem f-gazów. Przedsiębiorcy przywożący na terytorium RP produkty i urządzenia zawierające f-gazy oraz dokonujący wywozu takich produktów i urządzeń również są zobowiązani do składania sprawozdań. Po przeprowadzonej kontroli inspektor WIOŚ może podjąć następujące działania: wydać zarządzenie pokontrolne, nałożyć grzywnę w drodze mandatu karnego, skierować zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa do organów ścigania, wstrzymać funkcjonowanie instalacji. Dodatkowo, zgodnie z ustawą f-gazową (Dz.U. 2019 poz. 2158) [1], wymierzona może zostać również administracyjna kara pieniężna za naruszenie warunków korzystania ze środowiska. Wysokości kar przedstawiono w tabeli 2. Najczęstsze naruszenia przepisów f-gazowych stwierdzone w trakcie kontroli WIOŚ to: niedokonywanie w terminie wpisów w kartach urządzeń, niezałożenie kart urządzeń dla wszystkich urządzeń, niewykonywanie kontroli szczelności urządzeń z odpowiednią częstotliwością, brak prawidłowych etykiet na urządzeniach, wprowadzanie do obrotu f-gazów bez uprzedniego uzyskania kontyngentu, niezłożenie lub nieterminowe złożenie sprawozdań do bazy danych sprawozdań. Innym organem kontrolującym, na mocy ustawy z dnia 15 maja 2015 r. o substancjach zubożających warstwę ozonową oraz niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych z późn. zm. (Dz.U. 2019 poz. 2158) [1], jest Urząd Dozoru Technicznego (UDT). Podmiot ten pełni funkcję jednostki certyfikującej przedsiębiorców oraz personel (Dz.U. 2017 poz. 2123) [14]. Podczas kontroli UDT przedsiębiorca powinien udowodnić, że posiada i stosuje w głównym miejscu wykonywania działalności i we wszystkich oddziałach procedury prowadzenia działalności oraz ma wdrożony system dokumentowania czynności, dysponuje odpowiednim wyposażeniem technicznym, zatrudnia pracowników zdolnych do wykonywania czynności wymagających posiadania certyfikatu dla personelu.

PODSUMOWANIE:

Przepisy dotyczące prawidłowego postępowania z f-gazami oraz gospodarowania odpadami są wciąż aktualizowane – w celu ukierunkowania działań w każdym przedsiębiorstwie na rzecz ochrony środowiska. Wprowadzone zmiany w systemach baz: CRO, BDS i BDO, umożliwią uzyskanie wiarygodnych danych dotyczących: obrotu czynnikami
chłodniczymi, urządzeń i prac przy nich realizowanych oraz gospodarowania odpadami. Od stycznia 2020 r. ewidencja odpadów jest prowadzona wyłącznie elektronicznie w systemie BDO. Do prowadzenia ewidencji odpadów zobowiązany jest każdy posiadacz odpadów. Po uruchomieniu elektronicznej rejestracji oraz modułu ewidencji sprawozdawczości baza BDO pozwoli na gromadzenie i zarządzanie wszystkimi informacjami o odpadach. Na przedsiębiorców są nakładane coraz liczniejsze obowiązki związane z ochroną środowiska. Inspekcja Ochrony Środowiska oraz Urząd Dozoru Technicznego mają coraz większe możliwości w zakresie wymierzania administracyjnych kar pieniężnych za niedopełnienie lub nieprawidłowe realizowanie obowiązkowych działań przez firmy.

---

Dr inż. M. Wróbel-Jędrzejewska (ORCID 0000-0002-7633-5398),
mgr inż. E. Włodarczyk (ORCID 0000-0002-6214-2384),
mgr inż. U. Stęplewska (ORCID 0000-0003-4678-582X), dr inż. E. Polak
(ORCID 0000-0002-7626-2491) – Zakład Technologii i Techniki
Chłodnictwa w Łodzi, Instytut Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego
im. prof. Wacława Dąbrowskiego, Warszawa;
e-mail: magdalena.jedrzejewska@ibprs.pl

LITERATURA:
[1] Ustawa z dnia 15 maja 2015 r. o substancjach zubożających warstwę ozonową oraz niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych z późn. zm. (Dz.U. 2019 poz. 2158).
[2] Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców z późn. zm. (Dz.U. 2019 poz. 1292).
[3] Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach z późn. zm. (Dz.U. 2019 poz. 1403).
[4] Ustawa z dnia 24 listopada 2017 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.
2017 poz. 2422).
[5] Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz.U. 1991 nr 77 poz. 335).
[6] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 grudnia 2017 r. w sprawie Centralnego Rejestru Operatorów (Dz.U. 2017 poz. 2419)
[7] Rozporządzenie Ministra Klimatu z dnia 23 grudnia 2019 r. w sprawie rodzajów odpadów i ilości odpadów, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów (Dz.U. 2019 poz. 2531).
[8] Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie minimalnego wyposażenia technicznego, procedur oraz systemu dokumentowania czynności przy prowadzeniu działalności
polegającej na instalowaniu, konserwacji lub serwisowaniu, naprawie lub likwidacji urządzeń zawierających fluorowane gazy cieplarniane (Dz.U. 2017 poz. 2417).
[9] Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 07 grudnia 2017 r. w sprawie minimalnego
wyposażenia technicznego odpowiedniego dla wykonywania czynności objętych certyfikatem dla
personelu w zakresie fluorowanych gazów cieplarnianych i substancji kontrolowanych (Dz.U. 2017
poz. 2410).
[10] Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 12 grudnia 2017 r. w sprawie sposobu przeprowadzania kontroli spełniania warunków uzyskania certyfikatu dla przedsiębiorców (Dz.U. 2017 poz. 2376).
[11] Rozporządzenie wykonawcze komisji (UE) 2015/2067 z dnia 17 listopada 2015 r. ustanawiające,
zgodnie z rozporządzeniem (UE) 517/2014, minimalne wymagania i warunki wzajemnego uznawania
certyfikacji osób fizycznych w odniesieniu do stacjonarnych urządzeń chłodniczych, klimatyzacyjnych i
pomp ciepła oraz agregatów chłodniczych samochodów ciężarowych i przyczep chłodni zawierających
fluorowane gazy cieplarniane, a także certyfikacji przedsiębiorstw w odniesieniu do stacjonarnych urządzeń chłodniczych, klimatyzacyjnych i pomp ciepła zawierających fluorowane gazy cieplarniane (Dz.
Urz. UE 2015 L 301/28).
[12] Rozporządzenie wykonawcze komisji (UE) 2015/2068 z dnia 17 listopada 2015 r. ustanawiające, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 517/2014, formę etykiet dla produktów
i urządzeń zawierających fluorowane gazy cieplarniane.
[13] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 517/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie fluorowanych gazów cieplarnianych i uchylenia rozporządzenia (WE) nr 842/2006.
[14] Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 7 listopada 2017 r. w sprawie wskazania podmiotu pełniącego funkcję jednostki certyfikującej przedsiębiorców oraz jednostki certyfikującej personel
(Dz. U. 2017 poz. 2123).
[15] https://www.biznes.gov.pl/pl/firma/obowiazki-przedsiebiorcy/chce-wypelniac-obowiazki-srodowiskowe/proc_170-wpis-do-rejestru-bdo-podmioty-wprowadzajace-produkty-produkty-w-opakowaniach-i-gospodarujace-odpadami [dostęp: 24 lipca 2020].