12 czerwca 2025 r. w Budapeszcie na zaproszenie FAO Agnieszka Maliszewska, pierwsza wice przewodnicząca COGECA i Prezes Polskiej Izby Mleka, miała wystąpienie na temat modelu spółdzielni rolniczych w Unii Europejskiej oraz jak model spółdzielczości już teraz umożliwia wspólne działania na rzecz wzmocnienia pozycji młodzieży w społecznościach wiejskich w całej Europie.
FAO (Food and Agriculture Organization of the United Nations), czyli Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa.FAO to międzynarodowa organizacja działająca w ramach ONZ, której głównym celem jest zwalczanie głodu na świecie, poprawa wydajności rolnictwa, rozwój obszarów wiejskich oraz zapewnienie ludziom bezpieczeństwa żywnościowego. Najważniejsze zadania FAO to wspieranie krajów w walce z głodem i niedożywieniem, dostarczanie danych i analiz dotyczących rolnictwa, rybołówstwa i leśnictwa, promowanie zrównoważonego rozwoju rolnictwa, pomoc techniczna i doradcza dla krajów rozwijających się oraz reagowanie na kryzysy żywnościowe (np. podczas susz, powodzi, konfliktów).
Regionalne biuro FAO znajduje się w Budapeszcie. Trwająca trzy dni konferencja zebrała ponad 70 przedstawicieli z wielu krajów europejskich, nie zrzeszonych w UE oraz Azji Centralnej. Wykłady i panele dyskusyjne ukierunkowane były na pokazanie różnych modeli rolnictwa, wymiana doświadczeń na temat modeli zatrzymania młodych ludzi w rolnictwie.
Młodzież Wiejska w Europie i Azji Środkowej stoi przed wieloma wyzwaniami, w tym dostępem do wiedzy, szkoleń, zasobów naturalnych, w szczególności ziemi, a także zasobów finansowych. Mają również ograniczony dostęp do rynków, godnych możliwości zatrudnienia, zaangażowania w procesy polityczne i wiele innych. Jednocześnie ich rola w rewitalizacji obszarów wiejskich jest uznawana na całym świecie. W ostatnich latach kwestie młodzieży zostały włączone do globalnych procesów, takich jak Dekada Rolnictwa Rodzinnego ONZ 2019-2028 oraz Strategia Młodzież 2030.
Młode kobiety i mężczyźni mogą być katalizatorami wzrostu gospodarczego i rozwoju na obszarach wiejskich. Jednak nadal istnieją luki w zrozumieniu konkretnych kwestii gospodarczych, społecznych i kulturowych, które wpływają na ich aspiracje, źródła utrzymania, dobrobyt i integrację z lokalnymi gospodarkami. Biorąc to pod uwagę, potrzebny jest szerszy dialog w celu sformułowania skutecznych polityk i interwencji wspierających młodzież wiejską w budowaniu ich źródeł utrzymania, wzmacnianiu ich pozycji, tworzeniu możliwości zatrudnienia odpowiadających ich aspiracjom oraz zapewnianiu pokoleniowej odnowy rolnictwa rodzinnego i zrównoważonego rozwoju społeczności wiejskich.
Bardzo się cieszę, że mogę być dziś z Państwem w Budapeszcie na drugim Regionalnym Forum Młodzieży Wiejskiej i jako wiceprzewodniczący Cogeca opowiem dziś o tym, jak model spółdzielczości już teraz umożliwia wspólne działania na rzecz wzmocnienia pozycji młodzieży w społecznościach wiejskich w całej Europie – mówiła Agnieszka Maliszewska. Cogeca reprezentuje europejskie spółdzielnie rolnicze na szczeblu UE. Pracujemy na rzecz zapewnienia rentownego, innowacyjnego i konkurencyjnego rolnictwa oraz sektora rolno-spożywczego w UE, gwarantującego bezpieczeństwo żywnościowe pół miliarda ludzi w całej Europie.
Maliszewska dodała, że celem COGECA jest promowanie poglądów europejskich spółdzielni rolniczych i wpływanie na proces decyzyjny UE. Jako COGECA stanowimy również platformę wymiany strategii i najlepszych praktyk. Taka wymiana ma zasadnicze znaczenie dla zwiększenia wpływu całego ruchu, a także dla tworzenia kontaktów biznesowych zgodnie z zasadą Międzynarodowego Stowarzyszenia Spółdzielczego „współpraca między spółdzielniami”.
Podkreśliła, że obecnie Cogeca zrzesza ponad 23 000 przedsiębiorstw spółdzielczych z sektora rolnego, należących do ponad 7 milionów rolników-członków i zatrudniających ponad 600 000 osób. Zapewniają one środki utrzymania w rolnictwie, przetwórstwie, logistyce, badaniach, usługach związanych ze zrównoważonym rozwojem, a w coraz większym stopniu także w rolnictwie cyfrowym. Oznacza to, że młodzi ludzie z obszarów wiejskich mogą budować karierę w swoim regionie, a więc nie muszą przenosić się do miast w poszukiwaniu pracy. Oznacza to również, że mogą uczestniczyć w transformacji ekologicznej i cyfrowej nie tylko jako obserwatorzy, ale jako uczestnicy i liderzy. W ten sposób model spółdzielczy oferuje nie tylko integrację gospodarczą, ale także poczucie przynależności i sensu.
Wiceprzewodnicząca COGECA mówiła, że spółdzielnie rolnicze są demokratycznym narzędziem, które umożliwia rolnikom przejście od uprawy ziemi do sprzedaży na rynku i przewidywanie potrzeb konsumentów. Poprawiają one pozycję rolników w łańcuchu dostaw żywności i wspólnie kształtują przyszłość zrównoważonego rolnictwa. Jako solidne przedsiębiorstwa zorientowane na długoterminową działalność, spółdzielnie rolnicze zapewniają konkurencyjność poprzez dodawanie wartości i poprawę odporności obszarów wiejskich. Dzięki zintegrowanemu podejściu spółdzielnie rolnicze wspólnie przenoszą europejskie rolnictwo na poziom odporności na kryzysy dla przyszłych pokoleń.
Spółdzielnie rolnicze są najbardziej odpowiednim i zaawansowanym narzędziem odpowiadającym na potrzeby organizacyjne rolników. Są to odnoszące sukcesy przedsiębiorstwa, które jednoczą rolników wokół wspólnych celów gospodarczych, społecznych i środowiskowych. Europejskie spółdzielnie rolnicze istnieją po to, aby umożliwić rolnikom wspólne realizowanie zadań, których nie mogą wykonać indywidualnie. Od momentu powstania celem europejskich spółdzielni rolniczych jest zaspokajanie potrzeb członków, wyrażanych demokratycznie poprzez aktywny udział w zarządzaniu. Cel, wizja i wartości europejskich spółdzielni rolniczych nadają im kierunek i wytyczają kierunki działania w codziennych relacjach biznesowych. Elementy te mają kluczowe znaczenie dla ich modelu biznesowego, ponieważ wyznaczają podejście do ludzi: członków-rolników, pracowników, klientów i społeczności.
Patrząc w przyszłość europejskiego rolnictwa, Cogeca i jej członkowie określili trzy strategiczne priorytety operacyjne, które wyznaczają kierunek działań europejskich spółdzielni rolniczych. Zapewniają rolnikom narzędzia niezbędne do prosperowania w obiegu zamkniętym, odpornej i innowacyjnej gospodarce rolnej. Obejmuje to dostęp do zrównoważonych technologii, wsparcie dla praktyk przyjaznych dla środowiska oraz rozwiązania pomagające rolnikom reagować na wyzwania klimatyczne, a wszystko to w ramach innowacji i obiegu zamkniętego. Spółdzielnie są zaangażowane w dalsze wzmacnianie pozycji rolników będących członkami spółdzielni oraz ich pozycji w łańcuchu wartości. Oznacza to, że spółdzielnie odgrywają kluczową rolę w poprawie siły negocjacyjnej rolników, umożliwiając im skuteczniejszy dostęp do rynków i zapewniając sprawiedliwy podział wartości, co jest szczególnie ważne dla nowych i młodych rolników próbujących ugruntować swoją pozycję.
Wreszcie spółdzielnie koncentrują się na odporności przy jednoczesnej konsolidacji pozycji rynkowej. Odporność ta nie polega tylko na przetrwaniu zmienności, ale na przygotowaniu spółdzielni i ich członków do dostosowania się do zmian, przetrwania wstrząsów i dalszego przyczyniania się do bezpieczeństwa żywnościowego i rozwoju obszarów wiejskich. Wszystkie te priorytety wspierają bardziej solidny, integracyjny i zorientowany na przyszłość model rolnictwa, w którym młodzież może się rozwijać zarówno jako uczestnicy, jak i liderzy.
Aby jednak zrozumieć, dlaczego spółdzielnie są tak ważne, trzeba również uznać wyzwania, przed którymi stoją rolnicy, a zwłaszcza młodzi i drobni rolnicy. Niestety, system rolno-spożywczy UE charakteryzuje się ogromną nierównowagą. Istnieje 10 milionów małych i często rozdrobnionych gospodarstw rolnych. Rynek jest jednak zdominowany przez zaledwie kilku bardzo dużych producentów i detalistów, którzy mają ogromną władzę w ustalaniu cen, warunków i zasad. Ta asymetria bardzo utrudnia nowym podmiotom przetrwanie, a tym bardziej rozwój. Niestety, nieuczciwe praktyki handlowe są nadal rzeczywistością w całej UE. Spółdzielnie rolnicze są jednym z niewielu realnych narzędzi, które rolnicy, zwłaszcza młodzi, mają do dyspozycji, aby przywrócić równowagę systemu na swoją korzyść.
Spółdzielnie rolnicze są inteligentnym narzędziem wspierającym udział młodzieży w systemie rolno-spożywczym. Odnowa pokoleniowa w sektorach rolno-spożywczym i leśnym jest naszym największym wyzwaniem. Bez nowego pokolenia zaangażowanych, silnych i dobrze przygotowanych młodych ludzi długoterminowa stabilność obszarów wiejskich w Europie oraz naszych systemów żywnościowych jest zagrożona. Dlatego 9 listopada 2023 r. młodzi rolnicy, liderzy spółdzielni i decydenci wysokiego szczebla zebrali się w Tarragonie w Hiszpanii, aby wymienić się strategiami i najlepszymi praktykami w celu rozwiązania tej właśnie kwestii.
Cogeca i jej członkowie zobowiązali się do realizacji 23 ambitnych celów, promujących politykę i inicjatywy wzmacniające pozycję młodych ludzi i nowych podmiotów. Wysiłki te nie są abstrakcyjne. Mają one na celu:
– Wspieranie młodych rolników w budowaniu długoterminowej odporności gospodarczej, społecznej i środowiskowej.
· Zachęcanie młodzieży do udziału w zarządzaniu spółdzielniami i pełnieniu funkcji kierowniczych.
· Opracowanie szkoleń dla nowych podmiotów, z naciskiem na zrównoważony rozwój, cyfryzację oraz gospodarkę o obiegu zamkniętym i biologiczną.
· Promowanie przedsiębiorczości spółdzielczej poprzez ukierunkowane wsparcie finansowe i polityczne.
· Wzmocnienie partnerstw i wspieranie demokratycznej, integracyjnej kultury współpracy.
Jest to plan działania na rzecz odnowy pokoleniowej, który ma zapewnić, że młodzi ludzie nie tylko zostaną włączeni, ale także będą aktywnie kształtować przyszłość rolnictwa i leśnictwa w całej Europie.
Na zakończenie chciałbym podzielić się następującą refleksją – powiedziała Agnieszka Maliszewska. Spółdzielnie rolnicze nie są tylko narzędziami ekonomicznymi. Są sieciami zaufania, motorami innowacji społecznych i platformami transformacji kierowanej przez młodzież. Zawsze opierały się one na solidarności i samopomocy, a dziś są modernizowane, aby sprostać wymaganiom przyszłości. Jeśli chcemy odwrócić procesy upadku obszarów wiejskich, promować zieloną i cyfrową transformację oraz budować odporne lokalne gospodarki, nie możemy tego zrobić bez młodzieży wiejskiej. A młodzież wiejska nie może tego zrobić bez struktur zbiorowych, które ją włączają, szkolą i wzmacniają. Właśnie tym zajmują się spółdzielnie rolnicze. I właśnie to wspiera Cogeca – w całej Europie, wraz z partnerami takimi jak FAO.
(Opr. PIM)
